Net als de Duitse nationale voetbalploeg zit de Duitse economie in een crisis waar het maar niet uit geraakt. De vroegere sterkhouder is nu een van de zwakste presteerders binnen de eurozone.

In het nieuws: Nieuwe cijfers van statistiekbureau Destatis bevestigen dat de Duitse economie in krimpmodus is.

• Het bruto binnenlands product (bbp) kromp in het derde kwartaal met 0,1 procent tegenover het kwartaal ervoor.
• Tegenover een jaar eerder is er sprake van een inkrimping met 0,4 procent
• Het zwakke derde kwartaal volgt op een eerste jaarhelft van vrijwel nulgroei.

Ingezoomd: Terwijl de overheid en de bedrijven licht meer uitgeven, houden de gezinnen massaal de vinger op de knip. “De consumptie-uitgaven van de gezinnen liggen 2,0 procent lager vergeleken met een jaar eerder”, stelt Destatis vast. “Hier hadden de aanhoudend hoge prijzen merkbare gevolgen, met name op voedsel en drank, restaurants en hotels en halfduurzame goederen zoals kleding. In elk van deze categorieën werd aanzienlijk minder uitgegeven dan in het voorgaande jaar, na correctie voor prijsvariaties.”

Achter het nieuws: “Deze zwakke groeiprestatie heeft een lange lijst van verklaringen”, schrijft ING-econoom Carsten Brzeski. “Er is de cyclische tegenwind als gevolg van inflatie, nog steeds hoge energieprijzen en energie-onzekerheid, hogere rentetarieven en de veranderende rol van China van een bloeiende exportbestemming naar een concurrent die minder Duitse producten nodig heeft. Maar er zijn ook bekende structurele uitdagingen, variërend van demografie tot energietransitie en onvoldoende investeringen.”

Grondwettelijk Hof

Ook dat nog: Duitsland is ook in een begrotingscrisis verzeild na het ingrijpende arrest van het Duitse Grondwettelijk Hof.

• Dat oordeelde dat de regering-Scholz een bedrag van 60 miljard euro, dat bestemd was voor het coronabeleid, niet mocht overhevelen naar een klimaatfonds. Dat zou in strijd zijn met de “schuldenrem”, een in de grondwet ingebouwd plafond voor de staatsschuld, oordeelde het Hof in Karlsruhe.
• Het klimaatfonds kan daardoor niet buiten de begroting om gefinancierd worden. Het dwingt Scholz om de schuldenrem naast zich neer te leggen. De Duitse regering heeft de bevoegdheid om dat te doen, maar in principe slechts in uitzonderlijke omstandigheden.

De toekomst: “De recente uitspraak van het Duitse Grondwettelijk Hof heeft twee nieuwe risicofactoren blootgelegd voor de Duitse economie: begrotingsbezuinigingen en politieke onzekerheid”, analyseert Brzeski. “Samen met de bekende cyclische en structurele tegenwind, de voortdurende doorwerking van het aanscherpen van het monetaire beleid van de Europese Centrale Bank, nog steeds geen omkering van de voorraadcyclus en nieuwe geopolitieke onzekerheden, is het moeilijk te zien dat de economische stagnatie in Duitsland binnenkort zal eindigen.”

Een lichtpuntje: Het sentiment van de Duitse ondernemers verbetert, zo blijkt uit de jongste index van het onderzoeksinstituut Ifo. Al blijft het ondernemersvertrouwen beduidend lager dan in de periode voor corona. “De Duitse economie is aan het stabiliseren, zij het op een laag niveau”, concludeert het Ifo-instituut.