‘Stilte is een luxe die veel mensen niet kunnen betalen’: lezers over de last van lawaai

Joost Witdoeckt (65), gepensioneerd reisleider, De Haan

‘Wagens die snel optrekken en heel veel lawaai maken, dat stoort heel veel mensen’

“Er is in onze samenleving enorm veel overprikkeling. Door sociale media en de digitale wereld, maar ook door geluid. Waar ik me reeds jaren heel erg aan stoor is de knalpotterreur: patserige autobestuurders die met een bewerkte uitlaat opzettelijk agressief knallend lawaai maken om aandacht te trekken.

“Je maakt het overal mee, in zowat elke stad. Ik woon aan de kust in De Haan, en zeker in het toeristisch hoogseizoen zijn er heel veel mensen die naar hier komen en nu eenmaal willen opvallen door met hun wagen snel op te trekken en heel veel lawaai te maken. Dat stoort heel veel mensen - dat weet ik, want er wordt vaak over gepraat.

“Ik was reisleider in Afrika - nu ben ik gepensioneerd, maar ik ben nog steeds natuurgids. De geluiden van de natuur geven me rust. Maar dat artificiële lawaai dat nergens voor nodig is, dat vind ik een brug te ver. Dat agressieve lawaai geeft me heel veel stress, hartkloppingen en een opgejaagd gevoel. En als zo’n wagen ’s nachts voorbij rijdt, dan word je daar natuurlijk wakker van. Dat er lawaai is wanneer er in de straat gewerkt wordt of er een ziekenwagen door moet - dat is niet zo prettig, maar dat kan nu eenmaal niet anders. Maar het irriteert me enorm als het lawaai er enkel is om op te vallen.

“Blijkbaar wordt daar zo goed als niet tegen opgetreden. Dat vind ik heel eigenaardig. Als die mensen naar de autokeuring gaan, dan kunnen ze er bij hun garagist makkelijk voor zorgen dat dat knallende lawaai niet meer te horen valt.

“Ik heb daar al politici op aangesproken, of die mensen niet beboet kunnen worden. Dan krijg je te horen: ze moeten betrapt kunnen worden op geluidsoverlast. Komaan! Je hoort die wagens van kilometers ver komen. Op zijn minst zou je klacht moeten kunnen indienen als je de nummerplaat van zo’n auto kan noteren. Ik heb dat één keer gedaan, en ik vroeg wat ermee zou gebeuren: niks. Chapeau - hoe kan je dan ooit iets aan dat probleem doen?”

Imely Grillet (44), bediende, Gentbrugge

‘Op een dag werden wij opgeschrikt door hels geluid. De start van lange periodes van werflawaai’

“Ik hoop dat De Oorzaak de aandacht kan vestigen op het lawaai van bouwwerven. De impact voor de buren is enorm maar overheden onderschatten dat. Wellicht omdat ze denken dat het maar tijdelijk is? Maar het kan erg lang duren. Bouwen moet natuurlijk mogelijk zijn. Maar kan er echt geen rekening worden gehouden met omwonenden? Zij werken niet in ploegen en dragen geen gehoorbescherming zoals de bouwvakkers. Ze worden dus zonder filter direct blootgesteld aan bouwlawaai.

“Voor ik er zelf mee werd geconfronteerd had ik er ook nooit bij stilgestaan. Maar op een dag werden wij opgeschrikt door enorm hels lawaai. Het bos hiernaast werd gekapt en dat bleek de start van lange, aaneengesloten periodes van werflawaai.

“Er volgde bijna twee en een half jaar van dagelijks continu bouwlawaai op enkele meters van ons huis. Voor een groot bouwproject werden zestien huizen en twee flatgebouwen serieel gebouwd op zo’n 250 meter van elkaar. Naast, voor en achter ons was er lawaai met voortdurend gedaver en getril, gebliep van werfvoertuigen, gesnerp van slijpschijven, betonmolens. Dat begon al vanaf zes uur ’s morgens en vaak ging men door tot zonsondergang. Dat was dus vaak meer dan twaalf uur na elkaar bouwlawaai. De stad Gent en de politie konden er niets tegen doen omdat hierover geen strengere regels bestaan in het politiereglement.

“Ondertussen is dit project af, al moeten de wegenwerken nog gebeuren. Misschien kan een sensor van De Oorzaak hier dan nog wel nuttig zijn. Maar ik zou vooral willen meewerken aan bewustmaking over de impact van structureel en continu bouwlawaai. In de hoop dat anderen dit niet moeten meemaken. En dat De Oorzaak deze kwestie in kaart brengt en erop wijst dat er preventieve oplossingen bestaan om bouwlawaai leefbaarder te maken voor omwonenden. Zeker nu we vaker thuis werken.

“Je kan voor dit soort grote en erg lange projecten de uren verstrengen, de stilste machines en materialen verplichten. In Azië zag ik een grote werf die was afgebakend door een groenmuur. Dat beperkte het geluid aanzienlijk. Steden en gemeenten die dit aanpakken kunnen echt een verschil maken voor inwoners.”

Karel Stulens (26), componist en leraar muziek, Tienen

‘Eenmaal je op dat fabrieksgeluid focuste, kon je het niet meer ‘onthoren’’

“Veel mensen zijn zich niet bewust van de impact van geluid, en hoe vermoeiend geluid kan zijn. Daarom is dit onderzoek voor mij zo belangrijk. Ik heb een achtergrond in muziek, ik ben componist van opleiding. Iedere muzikant of geluidstechnicus zal het beamen: het oor is een orgaan dat getraind kan worden. Het is een orgaan - en zeker een getraind oor zal prikkels niet alleen passief waarnemen, maar ook actief: welke tonen hoor ik? Hoe reageert die klank in de ruimte? Ik betrap mijzelf er soms op: als een treindeur sluit, begin ik te analyseren welke tonen ik precies hoor.

“In Tienen zijn we vlak naast de suikerfabriek gaan wonen - zet een stap over de omheining, en je staat op hun terreinen. We wonen aan de achterweg van de fabriek, waar veel vrachtwagens rijden. Dat was een beetje wennen, maar nu horen we dat eigenlijk niet meer.

“Een tijdlang hadden we wel last van een afzuigsysteem in de fabriek, dat een soort suistoon maakte. Alsof iemand aan de andere kant van de omheining de hele dag aan het stofzuigen was. En het vreemde was dat ik een van de weinigen in de buurt was die dat echt opmerkte. Voor mij was dat duidelijk: dat is een si, in dat octaaf. Het was bijna een obsessie. Dat komt natuurlijk door mijn opleiding. Pas toen ik ernaar vroeg, begonnen anderen het ook te horen. Soms was de toon zo luid dat we het zelfs met gesloten ramen tot binnen konden horen - en eens je erop focuste, kon je het niet meer ‘onthoren’. Gelukkig heeft de fabriek dat probleem intussen opgelost.

“Hiervoor woonden we twee jaar in Antwerpen. Een van de redenen om te verhuizen was dat het in Antwerpen nooit rustig was. Ik vond het moeilijk om aan dat gevoel toe te geven, want ik vind absoluut dat we met zijn allen moeten proberen samen te leven. Maar ik voelde dat ik naar een rustiger omgeving moest trekken.”

Linda Van Waesberge (70), stiliste, Raversijde

‘Met die helikopters is het in de zomer helemaal onleefbaar’

“Het is ironisch. Ik woonde altijd in het centrum van Brussel en had nooit last van lawaai. Maar sinds vijf jaar woon ik aan zee in Raversijde en nu ben ik er dagelijks mee bezig. Dat komt door de helikopters die het leven hier om de haverklap verstoren.

“De reddingshelikopters van Defensie verhuizen van Koksijde naar de luchthaven van Oostende en zijn hier nu al aan het trainen vanop de luchthaven. Ik ben zeker niet tegen helikopters of de luchthaven. Het is heerlijk om te weten dat je van bij mij thuis snel naar Spanje kunt vliegen en ik hoor de vliegtuigen nauwelijks, dat raak je gewoon. Ik hou ook van het geluid van helikopters. Het is spannend en filmisch.

“Maar nu zit ik toch in een wijkcomité, ‘Wij Raversijde’, om de aanwezigheid van helikopters aan te klagen. Want dit helikopterlawaai is oorverdovend en ze stijgen op en landen vlak bij de woonwijken.

“Afhankelijk van hoe de wind waait, heb ik er zelf last van. Voor de mensen die hier op een halve kilometer vandaan wonen, nog veel dichter bij de luchthaven, is het een hel. Dat zijn ook mensen met gezinnen. Zij kunnen op de meest onverwachte momenten geen normale gesprekken voeren in hun huis en in de zomer is het al helemaal onleefbaar.

“Ons comité vraagt de stad om het welzijn van die buren beter te garanderen. We hebben ook het ministerie van Defensie gevraagd om minstens alternatieven te bestuderen. Waarom kunnen de helikopters niet in Koksijde blijven? Of waarom is er geen plaats voorzien op de luchthaven die veel minder dicht bij de woonwijken ligt?

“Ook zonder die overlast van de helikopters had ik deelgenomen aan De Oorzaak. Want ik merkte steeds vaker hoe geluidsoverlast een probleem is voor ons algemeen welzijn. Een probleem dat in veel gevallen zwaar weegt en mensen echt kan doen doldraaien, terwijl er nauwelijks aandacht voor is. Die komt er nu hopelijk wel.”

Elke-Andreas Boon, beeldend kunstenaar, Gent

‘Ik ben vijf jaar heel ziek geweest omdat ik lange tijd moest wonen in een omgeving met veel lawaai van buitenaf’

“Ik hoop dat De Oorzaak meer mensen bewust maakt van het belang van een goede stadsplanning, ook voor geluid. We moeten met zijn allen dichter bij elkaar gaan wonen in de stad. Dat beperkt je vrijheid voor een stuk: met hoe meer mensen je samenwoont op een kleine ruimte, des te meer regels je nodig hebt om goed samen te leven. Geluid is dan een onzichtbare maar heel aanwezige factor die je niet mag negeren.

“Te veel lawaai maakt sommige mensen echt agressief. Of in mijn geval: doodziek. Ik ben vijf jaar heel ziek geweest omdat ik lange tijd moest wonen in een omgeving met veel lawaai van buitenaf, waar veel mensen samenwoonden en het geluid enorm weerkaatste. Dat constante lawaai gaf me een soort stress, waardoor ik chronisch vermoeid werd.

“Het geluid van mensen en kinderen doet iets anders met je dan het geluid van bijvoorbeeld fluitende vogels. Je bent er veel alerter voor. Onbewust kijk je uit voor die mensen. Zeker voor kinderen: als een kind roept, hoor je niet onmiddellijk of dat van plezier is of misschien van verdriet of pijn. Mensen zijn groepsdieren die voor elkaar zorgen, daardoor ben je automatisch heel alert voor menselijk geluid. Maar dat constante gejoel kan heel belastend zijn, zeker wanneer je je op andere dingen moet concentreren.

“Toen ik in Gent kwam wonen, koos ik voor een zeer afgelegen buurt. Maar de stad is uit zijn voegen gebarsten, en ik ben niet kapitaalkrachtig genoeg om in de rand van Gent of zelfs verder een rustig huis te zoeken. Stilte is nu eenmaal een luxe die veel mensen niet kunnen betalen.

“In de stad kan je moeilijk ontsnappen aan geluid. Maar anderzijds: als de mens in staat is om naar de maan te vliegen, kan het toch niet zo moeilijk zijn om onze steden beter in te richten en beter te kiezen welke geluidsdempende materialen we gebruiken en er voor te zorgen dat er genoeg groene open plaatsen zijn voor iedereen, met bomen die het geluid dempen. In de stad en in je huis moet er plaats kunnen zijn voor stilte.”

Michiel Hubeau (33), beleidsmedewerker Groen, Mortsel

‘Thuis werkten we vaak met een koptelefoon met muziek op, om het geruis van de straat toch een beetje uit te schakelen’

“Vroeger woonde ik in een drukke straat in hartje Antwerpen, toen hebben we echt gemerkt wat de impact van geluid kan zijn op ons dagelijks leven. Thuis werkten we vaak aan het bureau met een koptelefoon met muziek op, puur om het geruis van de straat toch een beetje uit te schakelen. Dat is heel sluimerend. Het is zelden echt heel luid, maar toch merk je dat je in je eigen woning weinig rust vindt. We zijn uiteindelijk naar Mortsel getrokken, naar een woonstraat met weinig doorgaand verkeer en veel groen - dag en nacht verschil. Als je het raam openzet, kan je zelfs vogels horen fluiten.

“Je voelt meestal niet dat lawaai en constant geruis schadelijk is voor je gezondheid. Maar als je te lang blootgesteld wordt aan hoge geluidsniveaus, is dat best slecht voor je slaap en je lichaam. En aan geluid kan je nu eenmaal moeilijk ontsnappen, zeker als je ergens woont waar het erg druk is. Het wordt heel erg bepaald door de plek waar je woont, en wat het beleid eventueel voor je wil doen. Een zone 30 maakt bijvoorbeeld een groot verschil voor het omgevingsgeluid, maar niet iedere gemeente denkt op die manier na over leefbaarheid.

“Ik ben van opleiding bio-ingenieur in de milieuwetenschappen, en ik weet hoe moeilijk het is om data te verzamelen voor zulke grote studies. Daarom ben ik zo enthousiast over De Oorzaak. Jullie onderzoek kan helpen om te zorgen dat mensen toch iets mondiger worden tegenover beleidsmakers, zodat zij echt zorgen voor geluidsvriendelijke maatregelen en meer rekening houden met leefbaarheid in de stad. Citizen science, zoals De Oorzaak, confronteert mensen veel directer met de problemen en geeft hen inzicht in de oorzaken en wat eraan te doen valt. Qua bewustwording is dat veel effectiever dan grafieken of wetenschappelijke artikelen.”

Na twee deelbevragingen waar deelnemers nog altijd aan kunnen meedoen, lanceert De Oorzaak vandaag op dinsdag 28 november De Grote Geluidsbevraging. Wie wil deelnemen, kan zich inschrijven via de website.