Van Bourgondiërs in middeleeuwen tot grondwet in 1831: hoe provincies van België zijn ontstaan
De grenzen van de huidige provincies van België zijn grotendeels vastgelegd bij de goedkeuring van de grondwet in 1831, al gaan de structuren terug tot de middeleeuwen. Dat zegt Tony Valcke van de UGent nu de gemoederen oplopen over de toekomst van de nieuwe fusiegemeente Beveren-Kruibeke-Zwijndrecht: moet die tot Antwerpen of tot Oost-Vlaanderen behoren?
Als de fusie van Beveren-Kruibeke-Zwijndrecht doorgaat, zal het Vlaams Parlement moeten beslissen in welke provincie de fusiegemeente komt te liggen. Zwijndrecht (vandaag Antwerpen) zou in Oost-Vlaanderen kunnen komen te liggen en dat heeft heel wat gevolgen voor de provincie Antwerpen.
"De provincies verwerven inkomsten uit belastingen op bedrijven. Als Zwijndrecht in Oost-Vlaanderen komt te liggen, zal de provincie Antwerpen een aanzienlijk inkomstenverlies hebben", legt professor Tony Valcke van de Universiteit Gent uit.
Provinciebestuur wil dat fusiegemeente Zwijndrecht, Beveren en Kruibeke toch in Antwerpen opgaat: waar komt dat vandaan?
De provincies zijn ontstaan bij de onafhankelijkheid van België en de goedkeuring van de grondwet in 1831. "De structuur en de werking van die instellingen gaat veel verder terug. Je kan teruggaan tot de late middeleeuwen vanaf de veertiende eeuw. Onder de Bourgondiërs zijn provinciale staten ontstaan waarin de drie standen vertegenwoordigd waren: de adel, de geestelijken en de steden", zegt Valcke.
"Er waren toen verschillende graafschappen en hertogdommen, bijvoorbeeld het graafschap Vlaanderen, het graafschap Henegouwen en het hertogdom Brabant. Dat is eigenlijk de oorsprong van de provincies."
"Het graafschap Vlaanderen werd in 1794 tijdens de Franse periode opgesplitst in twee departementen: het departement Schelde en het departement Leie, wat vandaag Oost-Vlaanderen en West-Vlaanderen is."
Tony Valcke wijst erop dat exact honderd jaar geleden de gemeente Zwijndrecht toegevoegd werd aan de provincie Antwerpen. "Zwijndrecht behoorde oorspronkelijk tot de provincie Oost-Vlaanderen, maar bij de ontwikkeling van de haven in Antwerpen werd toen beslist om Zwijndrecht aan de provincie Antwerpen toe te voegen."
Sommige politieke partijen pleiten voor het afschaffen van het provinciale bestuurlijke niveau, maar daar is veel oppositie tegen bij andere partijen.
"Er is geen politieke consensus over de provincies. CD&V en Vooruit zijn tegen de afschaffing van het provinciale niveau. Er is de voorbije jaren wel beslist om de provincies minder bevoegdheden te geven. Sinds 2018 hebben de provincies geen bevoegdheid meer over persoonsgebonden materies", besluit Valcke.