“Ons onderwijssysteem is het resultaat van een hele geschiedenis, beïnvloed door de huidige regelgeving. Vandaag kraakt dat systeem in zijn voegen. Het lerarentekort neemt alleen maar toe en jaar na jaar zien scholen hun werkingsmiddelen teruglopen”, zegt Lieven Boeve, directeur-generaal van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. “Samen met onze partners willen we zelf onze verantwoordelijkheid opnemen en het schoollandschap herbekijken, om op efficiëntere manier voor elke leerling kwaliteitsvol onderwijs te blijven bieden in de eigen regio.” De bedoeling is om  mensen, middelen en infrastructuur beter in te zetten.

Katholiek Onderwijs Vlaanderen reikt enkele oplossingen aan om het leerplichtonderwijs anders te organiseren. Zo is het basisonderwijs volgens de koepel gebaat “bij voldoende leerlingen en omkadering om nabij kwaliteitsvol onderwijs te bieden”.  Dat kan de overheid faciliteren door een minimumschaalgrootte of indicatoren voor een school of vestigingsplaats vast te leggen. Dat “garandeert niet alleen een duidelijk kader voor de besteding van middelen, maar ook de onderwijskwaliteit”, klinkt het. Wel zijn flankerende maatregelen “noodzakelijk”, zoals overgangsmaatregelen en collectief busvervoer voor leerlingen die in een dunbevolkt gebied wonen.

Richtingen

Voor het secundair onderwijs is volgens het KOV de uitdaging om “een uitdijende opleidingenmatrix kwaliteitsvol te organiseren”. Het probleem van de versnippering van het aantal richtingen is bekend. Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) wil dat aanpakken met strengere regels, maar het probleem blijft bestaan. Daarom vraagt het katholiek onderwijs om de opsplitsing van studierichtingen terug te draaien. 

Daarnaast zou de programmatie van een nieuwe richting per “onderwijszone of regio” bekeken moeten worden, maar wel met respect voor de onderwijsvrijheid. Zo moeten ouders en leerlingen kunnen blijven kiezen voor het vrij of officieel onderwijs, aldus KOV, dat blijft hameren op de onderwijsvrijheid.

Financiering

Om de “heroverweging” mogelijk te maken, is een aanpassing van het financieringsmechanisme nodig, stelt Katholiek Onderwijs Vlaanderen nog. Dat pleit voor een lineaire financiering, die scholen subsidieert volgens hun werkelijke grootte. Nu krijgen grote scholen in verhouding minder middelen, waardoor ze zich vaak kunstmatig klein houden, stelt de onderwijskoepel. 

Tot slot pleit de koepel opnieuw voor grotere, slagkrachtige schoolbesturen. “Besturen proberen de beste beslissingen te nemen in het wetgevend kader waarin ze werken. Zo kunnen zij zelf concurrentie tussen kleine studierichtingen op korte afstand inperken”, klinkt het. “Het regeerakkoord van 2014 gaf hiertoe een aanzet, maar een regelgeving die bestuurlijke schaalvergroting faciliteerde werd niet gerealiseerd. In 2024 doet zich een nieuwe kans voor.”

Boeve erkent dat het bijzonder is dat het vrij onderwijs nu zelf aan de overheid vraagt om “het speelveld van scholen te verkleinen. “De situatie in ons onderwijs is helaas zo benauwend, en de genomen maatregelen zo ontoereikend, dat we niet anders kunnen dan nieuwe wegen verkennen”, besluit hij.

Weyts wacht op voorstellen Commissie der Wijzen

Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) roept in een reactie op om de voorstellen af te wachten van de Commissie der Wijzen, die de opdracht heeft gekregen zich over de toekomst van het onderwijsveld te buigen. Die commissie komt midden december met een rapport. “Ik respecteer die Commissie en zal ook op basis van hun rapport en aanbevelingen het debat voeren”, aldus minister Weyts.

“Deze regeerperiode steeg het onderwijsbudget van 12 miljard in 2019 naar 16 miljard in 2024: als problemen opgelost konden worden met geld alleen, dan waren ze al opgelost”, aldus Weyts. Volgens hem zijn er al hervormingen in gang gezet, en zijn er nog meer nodig. “Net daarom heeft de Commissie der Wijzen de opdracht gekregen om gedragen voorstellen te doen. Laat ons niet het gras wegmaaien voor de voeten van die commissie.”