"Je kan alzheimer opsporen in traanvocht": Vlaamse biochemicus verricht baanbrekend onderzoek

Of het nu tranen van geluk of van verdriet zijn, in traanvocht schuilt heel wat informatie. Dat wist biochemicus Marlies Gijs al langer. Maar de rijkdom van die informatie gaat wel erg ver, ontdekte Gijs met haar collega’s aan het Universitair Medisch Centrum in Maastricht. “We kunnen traanvocht in een lab analyseren, net zoals we nu doen met bloed. Daarin kunnen we zien welke ziekte je hebt”, zegt ze in "Nieuwe feiten" op Radio 1.

Ze heeft het niet over een verkoudheid, maar wel over hersenaandoeningen. “Meer bepaald de ziekte van Alzheimer, maar ook de ziekte van Parkinson en Huntington.” Voor die aandoeningen kunnen ziektespecifieke stoffen teruggevonden worden in traanvocht, stelden de onderzoekers vast.

“We weten nog niet goed hoe die stoffen in het traanvocht terechtkomen”, zegt Gijs. Al zijn er wel vermoedens. “Het is bekend dat de ogen en hersenen heel nauw met elkaar verbonden zijn, dus zo verrassend is het niet. Tijdens de embryonale ontwikkeling worden de ogen uit hersenen gevormd. Ze zijn dus uit dezelfde cellen opgebouwd.”

Dat ziekten op die manier vastgesteld kunnen worden, is een primeur van formaat in de medische wereld. Nu is er nog een ruggenmergprik nodig om hersenvocht af te tappen, en zo hersenaandoeningen als alzheimer vast te stellen.

In diagnoses aan de hand van traanvocht ziet Gijs een veel patiëntvriendelijker alternatief. “Traanvochtafname is natuurlijk veel makkelijker. We doen dat met een kleine strip van papier die we in het oog leggen. Die analyseren we dan in het lab.” Minder risico, minder pijn.

“Met dit eerste onderzoek hebben we aangetoond dat in tranen van patiënten de ziektespecifieke stoffen aanwezig zijn.” In een lopende studie nemen de onderzoekers de verschillende stadia van ziektes onder de loep. Zijn die stoffen meer aanwezig bij een ernstige vorm van de ziekte? Hoe vroeg kunnen ze teruggevonden worden? Dat zijn de vragen waarop ze nu een antwoord zoeken.

“We willen natuurlijk steeds vroeger diagnosticeren. Bij de ziekte van Alzheimer weten we dat de pathologische processen in de hersenen al lang aan de gang zijn voor de eerste symptomen komen. Dat kan zelfs tien tot twintig jaar zijn, maar dan is er al veel schade aangericht in de hersenen.”

Momenteel zijn er nog geen behandelingen die die schade kunnen voorkomen, zeker voor alzheimer. Maar droog je tranen (niet). “Het is toch goed om te weten dat er iets speelt in de hersenen. Dan kan de levensstijl aangepast worden. Of, als er in de toekomst therapieën beschikbaar zijn, kunnen patiënten aan de geschikte therapie en dosis gekoppeld worden.”