Steeds meer tienermeisjes kampen met mentale problemen: ‘Vooral acute psychische problemen zijn toegenomen’

“Ik was 15 en had een eetstoornis. Het duurde jaren voor ik beter was”, zegt Lotte Peeters (25). Ze werkt als ervaringsdeskundige voor jonge mensen in een psychiatrisch ziekenhuis. “Dat heb ik zelf hard gemist”, zegt ze. “Iemand ontmoeten die erdoor kwam. Zien dat dat kan. Ik kon terecht in het gespecialiseerde centrum van het ziekenhuis Alexianen in Tienen, maar ik herviel altijd. Er zat meer achter mijn ziekte. Ik kreeg een zware depressie en op mijn 17de ondernam ik een zelfmoordpoging. Zo belandde ik in de volwassenpsychiatrie. Dat kwam hard binnen, want daar zaten mensen met psychoses en andere zware aandoeningen.”

Meisjes zoals Lotte zijn er steeds meer, zo toont een nieuwe analyse van het Vlaamse agentschap Opgroeien. Het aantal crisisvragen voor kinderen en jongeren steeg tussen 2020 en 2022 met 28 procent tot een recordhoogte van 15.312 oproepen vorig jaar. “Ouders en hulpverleners kunnen een crisismeldpunt contacteren bij een verontrustende situatie, zoals geweld of misbruik, of bij acute psychische problemen zoals een zelfmoordpoging”, zegt woordvoerder Niels Heselmans. “Vooral acute psychische problemen zijn toegenomen.”

Geen plaats

Omdat jongeren langer in de jeugdhulp blijven, nam het aantal gezinnen dat te horen kreeg dat er geen plaats was met 54 procent toe. Voor één op de drie was er geen dringende hulp beschikbaar.

Opvallend is de enorme toename van vragen voor crisishulp bij tienermeisjes. Het gaat om een stijging met 71 procent in vijf jaar. “Verklaringen bieden onze cijfers niet, maar als we ze naast andere onderzoeken leggen, zien we patronen waarbij tienermeisjes moeite hebben met de impact van sociale media op hun zelfbeeld en de stijgende prestatiedruk”, zegt Heselmans.

Lotte is niet verbaasd. “De druk om te voldoen aan idealen, die door sociale media wordt vergroot, hebben mijn ziekte niet veroorzaakt. Maar het was wel de trigger. Wat ook speelt is dat de wereld complexer wordt. Het is lastig je eigen plek te vinden.”

Experts zijn ook niet verrast door de cijfers. “Ons therapiecentrum werkt voor het eerst met een wachtlijst”, zegt Lut Celie, psychotherapeut gespecialiseerd in kinderen en jongeren. “En we zien vooral meisjes. Ze worstelen met de vragen ‘Wie ben ik?’ en ‘Bij wie hoor ik thuis?’. De sociale media en verhoogde druk om aan verwachtingen te voldoen spelen daarin zeker mee.”

Al ziet Celie ook andere oorzaken. “Wij leven sneller en duwen moeilijke emoties en verlieservaringen snel weg”, zegt ze. “Zeker ook voor de één op de drie kinderen die niet meer bij beide ouders wonen kan dat psychische problemen geven. Meisjes hebben dan de neiging om de perfecte dochter te spelen terwijl ze er emotioneel niet goed aan toe zijn. Jongens kanaliseren hun angst, kwaadheid of onzekerheid eerder in stoer gedrag, vluchtgedrag, een muurtje rond zich heen. Bij meisjes is de nood aan connectie, aan gehoord worden groter. Als dat dan niet komt, ontstaan sneller psychische problemen.”

Ingrid De Jonghe, psychotherapeut en oprichter van Tejo, dat gratis en anoniem therapie voor jongeren aanbiedt, is evenmin verbaasd. “Eén op de twee jongeren voelt zich niet goed”, zegt ze. “Tejo is veertien jaar geleden ontstaan om laagdrempelig en vooral preventief steun te bieden. Maar steeds meer jongeren met zware en complexe problemen kloppen bij ons aan. Driekwart zijn meisjes. Zij praten makkelijker dan jongens, waardoor ze ook sneller naar ons komen. Soms hebben ze zelfs een afwezig zelfbeeld. Ze volgen zo obsessief een ster op sociale media en identificeren zich daar zo sterk mee dat ze niet meer weten wie ze zelf zijn. Door sociale media is er ook dat voortdurende vergelijken met anderen wat voor veel onrust zorgt.”

Ook kinderpsycholoog Klaar Hammenecker helpt almaar meer tienermeisjes. “Tiener zijn is altijd lastig, maar nu hebben tieners een dubbele opdracht. Erbij horen in je fysieke vriendengroep, maar ook online. 24 uur per dag zijn vooral meisjes daarmee bezig. Jongens gaan nog vaker een balletje trappen”, zegt zij. “Tieners hebben sociale media wel nodig om erbij te horen, maar onderzoek toont dat het vanaf een bepaald niveau klachten veroorzaakt zoals angst er niet bij te horen en problemen met het zelfbeeld.”

Niet wegkijken

De experts benadrukken dat dit verhaal iedereen aangaat. “Met enkel meer professionele hulp gaan we dit niet oplossen. Wij werken aan een boek daarover met als boodschap om vooral niet weg te kijken. Ook de buurvrouw die ziet dat het buurmeisje zich niet goed voelt, kan veel betekenen door aan te geven dat ze er is”, zegt De Jonghe.

Ook echte aandacht, kinderen en jongeren het gevoel geven dat ze wezenlijk graag gezien worden en niet meteen alles voor hen willen oplossen zijn adviezen van de experts. Hammenecker: “Neem tieners au sérieux. Lach hun issues niet weg, blaas ze niet op, maar probeer de situatie echt door hun ogen te bekijken. Maak dat ze voelen dat je er bent voor hen.”

Dat het goed kan komen toont het verhaal van Lotte. “Het ging op den duur beter en dan ben ik in mijn tempo volwassenenonderwijs gaan volgen”, zegt ze. “Stap voor stap ben ik op eigen kracht beter geworden. Pas op mijn 19de, toen de diagnose autisme is gesteld. Dat autisme heeft tot die eetstoornis geleid. Maar bij meisjes wordt dat vaak niet gezien. Toen ik tot dat inzicht kwam, vielen alle puzzelstukjes in elkaar.”