Vijf jaar na fatale doop van Sanda Dia: wat is er veranderd bij Antwerpse studentenverenigingen?

Op 5 december 2018 organiseerde studentenclub Reuzengom, verbonden aan de KU Leuven, een extreme doop in Vorselaar. Eén van de deelnemende studenten aan die doop was de Edegemse student Sanda Dia. Hij moest samen met enkele andere schachten (kandidaatleden, red.) verschillende proeven uitvoeren. Eén van de beproevingen voor de schachten bestond erin om een levende goudvis op te eten en vervolgens visolie drinken tot het visje door braken er weer levend uitkwam. Maar bij Sanda lukt dat niet. Hij zou nog een tweede vis en extra visolie hebben moeten doorslikken.

De proeven waren zo extreem dat Sanda helemaal onderkoeld en met een extreem hoge zoutwaarde naar het ziekenhuis werd gebracht. Hij belandde in een coma en overleed twee dagen later, op 7 december 2018. "Heel België besefte toen dat zo'n studentendoop heel fout kan aflopen", zegt Julien De Wit, voorzitter van het Antwerps studentenoverleg. Zij zijn deel van de Antwerpse jeugdraad en geven advies aan de stad, universiteit en hogescholen over alles wat studenten aanbelangt.

In heel het land ontstond een fel debat over studentenverenigingen en hun dooprituelen. "In Antwerpen merken we dat studenten langer nadenken voordat ze zich bij een studentenvereniging aansluiten", gaat Julien De Wit verder. "Het is bijvoorbeeld veel moeilijker geworden om mensen geëngageerd te krijgen in een vereniging of om mensen te vinden die zich willen laten dopen. Waar er vroeger bijvoorbeeld 60 mensen deelnamen aan een doop, zijn dat er vandaag misschien nog 15. Veel studentenverenigingen zijn daarom gaan nadenken hoe ze dopen inclusiever kunnen maken."

Er wordt aan de Antwerpse universiteit veel minder gedoopt dan vijf jaar geleden, aan de hogescholen gebeurt het nog iets vaker. In Antwerpen zou ongeveer 1 op 3 verenigingen een studentendoop organiseren. "Er is met verschillende clubs het gesprek aangegaan", aldus Julien De Wit. "Wat er gebeurt bij de verenigingen die aangesloten zijn bij faculteiten, daarvan weten we dat het oké is." Antwerpse studentenverenigingen krijgen bij de start van het academiejaar een vorming van de stad en moeten een studentencharter ondertekenen. Vanuit de stad wordt erop toegekeken dat iedereen zich aan dat charter houdt. 

Er is ook heel erg ingezet op infosessies over wat er allemaal gebeurt bij de studentenverenigingen. "We benadrukken daarin dat je op eender welk moment "nee" kan zeggen tegen iets", vertelt Toon Van Os, voorzitter van Unifac Antwerpen. Dat is de overkoepelende studentenvereniging aan de Stadscampus van de Antwerpse universiteit. "Bij ons zijn de dopen allemaal ingekort, ze duren nog maximum een dag. Iedereen wordt op voorhand duidelijk op de hoogte gebracht van het volledige verloop van zo'n doopritueel. Elke vereniging in onze koepel moet het studentencharter ondertekend hebben. Onze dopen zijn echt goed gereguleerd."

De stad Antwerpen en enkele studenten hebben ongeveer anderhalf jaar geleden een inspiratiegids voor welkomstrituelen voorgesteld. "Zo is er bij ons een vereniging die sindsdien niet meer doopt, maar een initiatiedag organiseert" vertelt Van Os. "Er wordt dan wel eens gezegd dat alles "softer" is geworden, maar het is ook allemaal veiliger nu."

De stad doet sinds vorig academiejaar samen met STAN, het platform voor Antwerpse studenten, bevragingen bij eerstejaarstudenten over studentenverenigingen. "Het is belangrijk om alles te blijven monitoren", zegt Steven Van Goethem van STAN. "We vragen aan de eerstejaars hoe ze hun doop hebben ervaren en koppelen die info terug naar de praesidia. Daaruit blijkt dat de meeste studenten goede ervaringen hebben met de huidige welkomstrituelen."

Door de zaak-Sanda Dia zijn er ook steeds minder studentenverenigingen die een schachtenverkoop organiseren, klinkt het bij Unifac. In hun koepel doet geen enkele vereniging dat nog, in heel Antwerpen zijn er volgens STAN nog slechts veertien van de 97 studentenclubs die zo'n verkoop organiseren.

Rector van de Antwerpse Universiteit Herman Van Goethem wil die schachtenverkopen al langer zien verdwijnen. "Volgens de regels van onze universiteit kan zo'n verkoop eigenlijk niet meer", aldus Van Goethem. "Alle activiteiten van een studentenvereniging moeten in de openbare ruimte plaatsvinden, dat staat ook in het doopcharter. Met een schachtenverkoop wordt een student verkocht en blijft hij een week lang eigendom van zijn koper. Dan is het onmogelijk om te controleren wat er tijdens die week allemaal gebeurt. In het studentencharter van de stad worden schachtenverkopen nog altijd vermeld en dat is verwarrend."

Studentendopen verbieden wil rector Herman Van Goethem niet. "Voorbeelden uit Frankrijk en Spanje wijzen uit dat als je dopen verbiedt, dat ze dan onder de radar georganiseerd worden. Dat kan niet, je moet het reglementeren. De basisboodschap moet zijn dat een studentendoop geen ritueel van vernedering is maar een ritueel van verwelkoming. Dat blijven we herhalen. En we moeten de herinnering aan de fatale doop van Sanda Dia levend houden voor de volgende generaties studenten."