Werden re-integratietrajecten voor langdurig zieken gebruikt als "ontslagmachine"? Cijfers oogsten discussie

De cijfers in de krant De Standaard zijn wel sprekend: begin 2022 liepen er in de bedrijven bijna 11.000 formele re-integratietrajecten om langdurig zieken weer aan het werk te helpen. Begin 2023 waren dat er plots nog maar 2.300. Een ontluisterende daling, zeker omdat het aantal langdurig zieken in ons land nog toeneemt.

De christelijke vakbond ACV en minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS) zien de daling als een rechtstreeks gevolg van de hervorming van die formele re-integratietrajecten. Een paar jaar geleden had het Rekenhof namelijk een zeer kritisch rapport gelanceerd over de aanpak van langdurig zieken. 

Formele re-integratietrajecten leken door werkgevers te worden ingezet om langdurig zieke werknemers nadien makkelijker te kunnen ontslaan wegens "medische overmacht". In dat geval moeten bedrijven geen ontslagvergoeding betalen en kunnen werknemers onmiddellijk terecht bij het ziekenfonds. De vakbonden spraken daarom van een soort "ontslagmachine". 

Dermagne koos er daarom voor om die formele re-integratietrajecten los te koppelen van een ontslag wegens medische overmacht. En plots kelderde het aantal formele re-integratietrajecten, terwijl de procedures voor ontslag wegens medische overmacht die losstaan van zulke trajecten net stegen. In De Standaard zeggen het kabinet-Dermagne en ACV in koor dat de cijfers de vermoedens van misbruik van het systeem "niet alleen bevestigen, maar zelfs overtreffen".

Straf natuurlijk, alleen blijkt niet iedereen het eens met die interpretatie. Werkgeversfederatie Voka reageert op X dat formele re-integratietrajecten gewoon minder populair worden, omdat de informele variant vaker wordt toegepast. "Werkgevers doen er alles aan om medewerkers na ziekte terug op te nemen op de werkvloer. Steeds vaker gebeurt dit via zogenaamde informele re-integratietrajecten. Die zijn in opmars en ook succesvol: 40.000 in het afgelopen jaar, 80% is weer aan de slag."

Lode Godderis, professor Arbeidsgeneeskunde en CEO van de externe preventiedienst IDEWE, beaamt in "De ochtend" op Radio 1 dat zo'n informeel re-integratietraject almaar vaker wordt ingezet. "Alleen al bij IDEWE komen wij dit jaar uit op 32.000 informele consulten, 15 procent meer dan in 2022."

Volgens hem werkt dat informele traject veel beter omdat werkgevers en werknemers veel flexibeler kunnen bekijken wat de mogelijkheden zijn. "Wat willen we? Willen we mensen helpen bij de terugkeer naar werk? Of vinden we re-integratie alleen succesvol als werknemers op exact dezelfde functie terugkeren, naar hetzelfde werk bij dezelfde werkgever?"

Hij weigert dus te spreken over het systeem als "ontslagmachine". "Als werkgevers en werknemers tot de conclusie komen dat een terugkeer naar dezelfde functie onmogelijk is, denk ik dat het belangrijk is om te kijken wat de andere mogelijkheden zijn op de arbeidsmarkt. Dat was de interessante mogelijkheid die bestond via 'medische overmacht', iets wat trouwens vaak door de werknemer zelf werd aangevraagd." 

Godderis geeft wel toe dat de begeleiding naar een nieuwe functie dan vaak wat te lang op zich liet wachten. Volgens hem moet de VDAB dan onmiddellijk betrokken worden.