Vlaanderen blijft bij de beste Europese regio’s, maar is tegelijk een van de regio’s die het sterkste achteruitgaat. Voor wiskunde zitten we volgens de resultaten van het nieuwe PISA-onderzoek nog nipt bij de top tien, voor lezen en wetenschappen zijn we op wereldvlak afgegleden naar de middenmoot. Minder leerlingen halen het basisniveau: het gaat om bijna een kwart van de leerlingen, zowel voor wiskunde (22,4 procent), Nederlands (23,9 procent) als wetenschappen (20,9 procent). Het aantal toppresteerders in ons onderwijs neemt af en het aantal laagpresteerders neemt toe. De achteruitgang is in alle onderwijsvormen te voelen: zowel in het ASO, TSO, BSO en KSO. De daling is telkens scherper dan gemiddeld binnen de 81 landen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) die aan het grootschalige onderzoek deelnemen. Er zijn slechts vier landen (Nederland, Finland, IJsland en Griekenland) waar de resultaten voor wetenschappen en voor lezen nog sterker zijn gedaald.

(Lees verder onder de afbeelding)

LEES OOK. Nieuwe PISA-resultaten : wat is dat ook weer? Hoe relevant? Hoe moeten we de scores interpreteren?

Voor PISA 2022 werden testen afgenomen bij een representatieve steekproef van 4.714 leerlingen uit 172 Vlaamse scholen. Het gaat om jongeren die geboren zijn in 2006 en die dus meer dan 10 jaar geleden gestart zijn in het Vlaamse onderwijs. Nooit scoorden we slechter dan nu. Het PISA-onderzoek wordt voor wiskunde al gevoerd sinds 2003, voor wetenschappen sinds 2006, drie jaar later noteerden de onderzoekers de eerste resultaten op het vlak van leesvaardigheid. En op dat laatste gebied, lezen dus, is de daling het grootst met 19 punten. Een daling van 20 punten op PISA komt volgens de OESO ongeveer overeen met een leerverlies van één jaar onderwijs. Al is dat volgens de onderzoekers voor Vlaanderen moeilijker te bepalen.

Voor wiskunde zitten we volgens de resultaten van het nieuwe PISA-onderzoek nog nipt bij de top tien, voor lezen en wetenschappen zijn we op wereldvlak afgegleden naar de middenmoot

Grote kloof

De prestatiekloof tussen sociaal kwetsbare en geprivilegieerde leerlingen blijft bestaan. Van de leerlingen met een hoge sociaaleconomischesituatie behoort slechts 6 procent tot de laagpresteerders, bij jongeren met een lage sociaaleconomische situatie is dat 41 procent.

Opvallend is dat de thuistaal van de leerling een grote rol speelt bij de resultaten. Leerlingen met een migratieachtergrond presteren volgens het onderzoek sowieso slechter dan autochtone leerlingen, zelfs als er rekening wordt gehouden met sociaaleconomische factoren. De prestatiekloof tussen de twee groepen is in Vlaanderen zelfs dubbel zo groot als elders in de OESO. Leerlingen die thuis echter Nederlands spreken, presteren beter. Spreken ze thuis geen Nederlands, dan daalt hun score, zelfs voor het vak wiskunde.

LEES OOK. REACTIES. Slechtste score ooit voor Vlaamse leerlingen: “Sluipmoordenaar voor onze welvaart en welzijn” (+)

Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) wil geen uitvluchten zoeken bij de slechtste scores ooit. Hij wijst bijvoorbeeld niet naar de pandemie, omdat corona ook het onderwijs trof in andere landen. “De doorgevoerde en geplande ingrepen zijn meer dan ooit nodig om onze onderwijskwaliteit op te krikken, ook al zijn ze pijnlijk en gaan ze soms traag.”

(Lees verder onder de foto)

In 2019, toen Weyts ook al slechte PISA-resultaten moest presenteren en de eerste hervormingen aankondigde, sprak de onderwijsminister over een periode van tien jaar vooraleer de resultaten van die hervormingen te zien zouden zijn. Daar blijft hij bij. “We moeten doorzetten. We focussen op de essentie: wiskunde en Nederlands. We leggen de lat hoger met minimumdoelen. We hervormen de lerarenopleiding. En we voeren de Vlaamse Toetsen in, waarmee we kunnen ingrijpen in scholen waar zich een probleem stelt.”

“De doorgevoerde en geplande ingrepen zijn meer dan ooit nodig om onze onderwijskwaliteit op te krikken, ook al zijn ze pijnlijk en gaan ze soms traag”

Ben Weyts

Vlaams minister van Onderwijs (N-VA)

Volgens Weyts lonen de hervormingen. “Zo bewijst bijvoorbeeld Ierland in dit meest recente PISA-onderzoek. Vroeger ging de leesvaardigheid in Ierland ook schrikbarend achteruit, maar het land is erin geslaagd om die trend te keren.” Ierland is het enige westerse land waar de leesscore toenam tussen 2009 en 2022. Vlaanderen heeft de Ierse aanpak integraal gekopieerd met het in 2021 gelanceerde Leesoffensief.

Afsluiten doen we met een positieve noot. Het welbevinden van de Vlaamse leerling lijkt er volgens het PISA-onderzoek op vooruit te gaan. Het aantal spijbelaars ligt zeer laag en iets minder leerlingen geven aan dat ze gepest worden.