Wie was eerst: Sinterklaas of de Kerstman?
Sinterklaas en zijn pieten zitten weer op hun stoomboot richting Spanje, en de volgende goede man met een witte baard en een rood pak staat alweer voor de deur: de Kerstman. Beide figuren zijn duidelijk met elkaar gelinkt, maar wie was eerst? En wat weten we over hen? Professor in de theologie Hans Geybels kent de antwoorden en vertelt ons alles in de podcast "De universiteit van Vlaanderen".
Een rood pak, een witte baard en een grote kindervriend. In veel opzichten lijken Sinterklaas en de Kerstman op elkaar. Zelfs aan de Engelse naam voor de Kerstman zie je dat de twee op z'n minst familie zijn. Maar het antwoord op de vraag wie eerst was, is volgens professor Geybels heel eenvoudig: dat is Sinterklaas.
"Sinterklaas zien we al in de 4e eeuw", verklaart Geybels, "de Kerstman pas in de 19e eeuw, dus zo'n 1.500 jaar later." Maar over Sinterklaas weten we helemaal niet zo veel, aldus Geybels. "We weten eigenlijk maar twee dingen: dat hij bisschop was van de Turkse stad Myra (vandaag de stad Demre), en dat hij op een zesde december gestorven moet zijn."
New York en Nederlandse kolonisten
De Kerstman zoals we hem nu kennen, zien we volgens Geybels pas terug in de 19e eeuw. Daarvoor moeten we naar Amerika, en ook een beetje naar Nederland. In de 19e eeuw pent de Amerikaanse schrijver Washington Irving een boekje neer met allerlei verhalen over de geschiedenis van New York.
"Daarin rakelt hij het verhaal op van Nederlandse kolonisten die zo'n 200 jaar eerder in de stad aankwamen met een schip waarop een beeld stond van Sint-Nikolaas", weet Hans Gebels, "want hij was, naast patroonheilige voor de kinderen, ook de patroonheilige van de scheepvaart."
Dankzij het boekje begint het verhaal rond Sint-Nikolaas in New York opnieuw te leven. Dat zet volgens Geybels ook een Engelse filantroop aan het denken. Hij wil een sinterklaasfeest organiseren, verandert de naam van de figuur naar het Engelse "Santa Claus" en verplaatst het feest naar kerstdag.
"Daarna volgt een gedicht van Clement Clarke Moore", gaat Geybels verder, "hij schrijft dat gedichtje voor zijn kinderen, maar een krant publiceert het gedicht in 1823. En daarin zien we die grote verschuiving van Sint-Nikolaas naar "Santa Claus", die plots cadeautjes vervoert in een grote slee met acht rendieren."
Het gedicht, met de iconische eerste zin "it was the night before Christmas" blijft tot op de dag van vandaag het bekendste kerstgedicht in de Verenigde Staten.
De Kerstman van Coca-Cola
De Amerikaanse Kerstman krijgt doorheen de jaren steeds meer vorm, al is de manier waarop hij in die tijd wordt afgebeeld nog heel verschillend van de huidige Kerstman. Elke illustrator of kunstenaar beeldt de Kerstman op z'n eigen manier af.
"Totdat Coca-Cola zich met het verhaal moeit", vertelt professor Geybels. "Een zekere Haddon Sundblom ontwerpt voor een reclamecampagne van Coca-Cola in 1931 dé Kerstman zoals we die nu kennen."
Die campagne was meteen een schot in de roos. De reden voor dat succes is volgens professor Geybels eenvoudig te verklaren: veel mensen konden in die tijd niet lezen, en door op elke verpakking van het merk een Kerstman te plakken bleef het beeld van Coca-Cola's Kerstman bij heel wat mensen hangen.
Onze beeldcultuur en de media hebben dus een enorme invloed gehad op ons beeld van de Kerstman en Sinterklaas, en beide figuren zullen volgens Geybels blijven evolueren. "We vergeten altijd dat tradities dingen zijn die veranderen", aldus Hans Geybels. "Tradities veranderen langzaam, dat is het verschil met een trend. Maar ze veranderen wel voortdurend."
Wil je meer weten over de geschiedenis achter het kerstfeest en onze kerstboom, en wat de link is tussen de kerstkalkoen en De Warmste Week? Luister dan naar de podcast van de Universiteit van Vlaanderen, met Koen Fillet en professor Hans Geybels.