Unieke psychiatrische zorg in Geel waar ze patiënten in gewone gezinnen opvangen, bekroond door Unesco
De eeuwenoude Geelse traditie om psychisch kwetsbare patiënten in gewone gezinnen op te vangen, is door de Unesco erkend als voorbeeldpraktijk. "Heel betekenisvol, deze internationale waardering", klinkt het trots in Geel.
Onlangs verhief de Unesco de begraafplaatsen van de Eerste Wereldoorlog tot werelderfgoed. Maar naast gebouwen, monumenten of landschappen bekroont diezelfde Unesco ook immaterieel, niet-tastbaar erfgoed. Het gaat dan om sociale gewoonten, rituelen, tradities, overgedragen van generatie op generatie en belangrijk voor een gemeenschappelijke identiteit.
In Vlaanderen is dat bijvoorbeeld de Heilig Bloedprocessie in Brugge of de biercultuur. De lijst vind je hier. Het carnaval van Aalst kwam in 2010 op de lijst met immaterieel erfgoed, maar werd daar in 2019 weer van geschrapt, nadat er karikaturale Joodse figuren opdoken in de carnavalsstoet.
Nu zijn opnieuw twee Vlaamse praktijken bekroond. De Geelse gezinsverpleging van psychiatrische patiënten staat voortaan als voorbeeldpraktijk op het "Register van goede borgingspraktijken". En het "witteren", een traditionele irrigatietechniek uit Lommel, komt op de "Representatieve lijst van het lmmaterieel Cultureel Erfgoed van de mensheid". Het Unesco-comité heeft dat beslist op een zitting in Botswana.
De gezinsverpleging in Geel is een bijzonder psychiatrisch zorgmodel. Het zijn gewone gezinnen die mensen met een psychische kwetsbaarheid opvangen. Wat het Geelse model zo opmerkelijk maakt, is het idee dat mensen met psychische kwetsbaarheden kunnen herstellen in een gewone (gezins)omgeving. De nadruk ligt op inclusie, gemeenschapsleven en het wegnemen van het stigma rond psychische problemen.
BEKIJK - Jeanine en Walter zorgen voor drie psychiatrische patiënten in Geel: "Eens je daar inzit, wil je dat niet meer missen"
Deel uitmaken van een familie, van de maatschappij: dat is heel betekenisvol
"Pleeggezinnen zijn mensen die hart en huis willen openstellen en zorg willen dragen voor iemand. De pleeggasten zijn mensen die een context zoeken om in te verblijven. Het zijn mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid die chronisch is, maar die wel stabiel zijn. Dat is wel belangrijk. Ze kunnen ook niet of nog niet zelfstandig wonen," legt Michelle Lambrechts uit, maatschappelijk werker gezinszorg van het OPZ (Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum) in Geel.
Het voordeel is duidelijk volgens Lambrechts: "Eén op één aandacht, leven in een klein milieu, veel minder prikkels dan een instelling, deel uitmaken van een familie, van de maatschappij: dat is allemaal heel betekenisvol." De erkenning door de Unesco wordt daarom met veel blijdschap begroet: "Het toont aan dat er internationale waardering is."
Eeuwenoud, al sinds verering van de heilige Dimpna
De geschiedenis van de Geelse gezinsverpleging gaat terug tot de middeleeuwen en vindt zijn oorsprong in de verering van de heilige Dimpna. In de 19de eeuw evolueerde de gezinsverpleging van een religieus naar een medisch model.
Vandaag nemen zo’n 120 gezinnen voor korte of langere tijd mensen met een psychische kwetsbaarheid op in hun gezin. Ze worden daarin gesteund door de gemeenschap en krijgen professionele begeleiding vanuit het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Geel (OPZ).
Je doet dit om die mensen een goeie thuis te geven. Ze gaan overal mee; ze horen er altijd bij
Bij Walter Dierckx en Jeanine Vos wonen op dit moment drie volwassen vrouwen met een psychische kwetsbaarheid: Sylvia, Anita en Reinhilde. Het koppel is al 31 jaar pleegouder. “Dat was bij ons thuis al zo. Ik ben dat gewoon,” zegt Jeanine. Bij Walter was het eerst wat zoeken, maar "eenmaal je er in zit, dan wil je dat niet meer missen." Voor Jeanine is het doel duidelijk: "Je doet dit om die mensen een goeie thuis te geven. Is er iets te doen, is er een feest, dan gaan ze mee. Ze horen er altijd bij."
Sylvia noemt het gezin waar ze verblijft "een warm nest". Anita woont hier al 14 jaar. "Het is hier het beste. Ik kan niet meer alleen wonen. Ik zou nergens anders willen zijn; ik blijf hier," zegt ze. Reinhilde is intussen een bedsprei aan het haken.
BEKIJK - "Ook jongere gezinnen kunnen zich kandidaat stellen voor de bijzondere opvang in Geel" (Laat, 24 april 2023):
Nog meer bekroond immaterieel erfgoed: duurzaam irrigeren
De Unesco heeft nog een tweede praktijk erkend: "witteren", een traditionele irrigatietechniek uit het Limburgse Lommel, komt op de lijst met Immaterieel Cultureel Erfgoed. Bij die irrigatie worden zwaartekracht en handmatig aangelegde systemen zoals kanalen en sloten strategisch ingezet, om water van natuurlijke bronnen naar de velden te leiden. Het is een oplossing voor de watervoorziening in de landbouw, op de gemeenschap gebaseerd, duurzaam, energieonafhankelijk en gericht op biodiversiteit.
Minister van Cultuur Jan Jambon (N-VA) is trots op de nieuwe Unesco-erkenningen.
"Hiermee zetten we de rijke diversiteit van ons immaterieel cultureel erfgoed wereldwijd in de schijnwerpers. De erkenningen onderstrepen het belang van samenwerking en kennisdeling. Daarnaast laat dit zien dat hedendaagse thema’s als inclusie en duurzaamheid hand in hand kunnen gaan met erfgoed."
BEKIJK - Wijlen SMAK-directeur Jan Hoet groeide op in Geel, waar zijn vader psychiater was en er ook patiënten in het gezin verbleven (Journaal, 27 september 2013):
