Justitie blijft investeren in moderne rechtszalen bij gevangenissen, ook al blijven ze al jaren leeg

Tien jaar geleden, op 30 januari 2014 om precies te zijn, opende in de gevangenis van Beveren een assisenzaal. De eerste in zijn soort in ons land; 221 vierkante meter groot en uitgerust met de modernste technieken.

Toenmalig minister van Justitie Annemie Turtelboom zei toen: "We willen inderdaad meer zittingen laten doorgaan in de gevangenissen. Dat bespaart enorm op de kosten en is ook veel veiliger". We zijn intussen een decennium verder en in de bewuste zaal vond nog nooit een proces plaats. 

Het argument van de kostprijs van de gevangenentransporten lijkt nochtans overeind te blijven. Van begin dit jaar tot en met november werd 8.663 keer een gevangene overgebracht van een Brusselse gevangenis naar een gerechtsgebouw in ons land, goed voor ruim 1.500 ritten (bij sommige transporten worden meerdere gevangenen tegelijk vervoerd). En dan zijn de transporten uit andere gevangenissen in ons land nog niet meegeteld. Transporten die telkens ook onder politiebegeleiding gebeuren.

Justitie blijft dan ook investeren in zittingszalen. In de gloednieuwe gevangenis van Haren zijn 5 zittingszalen gebouwd, in de nog te bouwen gevangenis van Antwerpen zijn 2 zittingszalen voorzien.

Een precieze kostprijs van die zalen in de gevangenissen kan Justitie niet geven, omdat dat volgens de overheidsdienst deel uitmaakt van het globale kostenplaatje van de gevangenissen. 

Minister van Justitie Paul Van Tigchelt (Open VLD) maakt zich sterk dat de bouw van zittingszalen in gevangenissen geen weggegooid geld is. "Die zittingszalen zullen in de toekomst hun nut nog tonen. Naast openbare zittingen zijn er ook gesloten zittingen van de strafuitvoeringsrechtbank of de kamer van inbeschuldigingstelling", reageert Van Tigchelt in "Terzake".

Van Tigchelt kondigt ook aan dat er nieuw overleg zal komen met de magistratuur, de advocatuur en de politie over het gebruik van de zittingszalen. "Een van de lessen die we hieruit moeten trekken, is dat we hier veel beter over moeten overleggen en dat we elkaar moeten vinden", klinkt het.

Advocaten en rechters huiveren van het idee dat er recht gesproken wordt in een gevangenis. "Recht moet gesproken worden in een gerechtshof, in een rechtbank", vindt strafpleiter John Maes. "In de regel in een openbare zitting zodat iedereen er kennis kan van nemen." Het principe van "openbaarheid van de rechtspraak" komt volgens tegenstanders in gedrang met zittingszalen in de gevangenissen.

Er zijn nog andere fundamentele rechten die op het spel staan, stelt Brussels strafrechter Geneviève Seressia. "Als een gedetineerde de mogelijkheid krijgt om vanuit de cel al wandelend naar de zittingszaal te gaan, dan is er bijna geen onderscheid meer tussen het gerecht en de gevangenis en gaat men de rechter associëren met de gevangenis. Dan gaat het waarschijnlijk zo zijn dat de gedetineerde het gevoel heeft dat zijn zaak al eigenlijk op voorhand beslist werd."

De bezwaren van advocaten en rechters zijn al jaren bekend, maar toch ging de bouw van zittingszalen voort, zoals bij de nieuwe gevangenis in Haren. Daar liggen de zalen wel net buiten de gevangenismuren. Maar daarmee is niet alles opgelost, meent Brussels advocate Saskia Kerkhofs.

"Ook slachtoffers moeten naar zittingen komen. Voor mij is dat toch wel een zeer delicaat punt om aan slachtoffers te vragen naar een gevangenis te komen."

Rechters en advocaten zeggen dat hun mening nooit werd gevraagd. Advocaat John Maes is duidelijk: "Noch advocaten, noch magistraten zijn hier voorstander van. Dit is lichtzinnig omgaan met het geld van de belastingbetaler".

Er gebeuren overigens wel degelijk zittingen in de gevangenissen zelf, maar dan van de strafuitvoeringsrechtbanken. Die rechters zien toe op de uitvoering van uitgesproken straffen en kunnen bijvoorbeeld iemand laten vrijkomen onder voorwaarden. Volgens de federale overheidsdienst Justitie zijn de zittingszalen in elk geval geen weggegooid geld.

"De analyse van de rechterlijke orde en de advocatuur respecteren we natuurlijk en daar trekken wij ook lessen uit voor de inrichting van gevangenissen die nu nog in de steigers staan. Maar dat betekent niet dat de faciliteiten niet op een andere manier kunnen worden gebruikt om de investering toch zinvol te maken", reageert woordvoerster Sharon Beavis.

Nog volgens de FOD Justitie is het "niet onverstandig om de faciliteiten toch te voorzien". "Je kan en moet rekening houden met verschillende scenario's, ook naar de toekomst toe."