Wat er op het spel staat tijdens het EU-voorzitterschap van België

Succes aan wie de komende maanden nog een lege vergaderzaal hoopt te vinden in Brussel. Vrijdag geven premier Alexander De Croo (Open Vld) en buitenlandminister Hadja Lahbib (MR) namelijk de aftrap voor het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie, dat de hoofdstad een half jaar zal inpalmen. Met een logo, een website en een promocampagne worden kosten noch moeite gespaard om dit prestigeproject ook bij de Belgen in de markt te zetten.

Achter de schermen draait het circus al volop. Meer dan honderd diplomaten, attachés en ambtenaren werden aangeworven om het voorzitterschap in goede banen te leiden. Ze bereiden vergaderingen voor, stemmen de agenda’s van de Europese staats- en regeringsleiders op elkaar af en zorgen dat zij straks kunnen schitteren voor het oog van de camera’s – hopelijk met een glansrol voor de Belgische ministers. De wereld kijkt mee.

Voor wie het in Keulen hoort donderen: het voorzitterschap van de EU roteert om de zes maanden. Op 1 januari neemt ons land het stokje over van Spanje. Als voorzitter zal België de bijeenkomsten van de 27 staats- en regeringsleiders voorzitten, net zoals die van de 27 vakministers en hun medewerkers. De bedoeling is dat België de Europese agenda bepaalt en bemiddelt als de lidstaten niet op één lijn geraken.

Met de groten der aarde

Dat de zenuwen in de Wetstraat strak gespannen staan, is logisch. Het voorzitterschap van de EU is een grote eer, zeker voor een land dat gepokt en gemazeld is in Europese diplomatie. “België heeft de reputatie om goed werk af te leveren bij voorzitterschappen”, zegt professor Hendrik Vos (UGent). Tegelijk is het een kans om ons van een fraaiere kant te laten zien, nadat we al meermaals op de vingers werden getikt voor onze ontspoorde begroting.

Voor één man staat er nog net iets meer op het spel dan voor de rest: premier De Croo. Het Europese voorzitterschap valt nagenoeg samen met de campagne voor de federale en regionale verkiezingen op 9 juni. Op dit moment ligt Open Vld op bodemkoers – in een peiling van Gazet van Antwerpen zakt de partij in de provincie Antwerpen zelfs onder de kiesdrempel. Het voorzitterschap is een potentiële reddingsboei, een kans om zich te profileren als staatsman.

Van Tel Aviv tot Dubai: De Croo liet de jongste weken geen kans onbenut om zich te tonen op het politieke wereldtoneel. Ook de komende maanden zal hij alomtegenwoordig zijn. De kers op de taart wordt een informele bijeenkomst van de 27 EU-leiders.

“Hij zal de perfecte gastheer spelen en tonen dat hij afspraken kan maken met de groten der aarde”, zegt Vos. Wie weet is het ooit een opstapje naar een Europese topfunctie, al liggen de huidige ambities van De Croo naar eigen zeggen in eigen land.

Om te vermijden dat ze elkaar voor de voeten lopen, overlegde De Croo met raadsvoorzitter Charles Michel (MR). De bedoeling is dat ze beiden hun plek onder de zon krijgen.

Sprintje trekken

In de wandelgangen valt te horen dat ons land al een eerste succes op zak kan steken: minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) zou de neuzen van zijn Europese collega’s in dezelfde richting hebben gekregen rond de aanduiding van Spaans economieminister Nadia Calviño als nieuwe voorzitter van de Europese investeringsbank. Het compromis moet nog officieel worden bekrachtigd.

Toch worden het loodzware maanden, want er is amper tijd. Het Belgische voorzitterschap komt er net voor het einde van de Europese legislatuur in juni. Hierdoor moet er op verschillende fronten in een hoog tempo worden onderhandeld. “Alle wetgeving die in maart nog niet door het parlement is geraakt, zal de facto tot na de verkiezingen blijven liggen”, zegt Vos. We zullen dus een sprintje moeten trekken.

Het belangrijkste dossier is het meest explosieve: de grote migratiehervorming van de EU. Die voorziet een strengere controle aan de buitengrenzen en een eerlijke spreiding van asielzoekers tussen de lidstaten. Op enkele maanden voor de verkiezingen heeft radicaal-rechts in Europa de wind in de zeilen. Als de lidstaten er nu niet uit raken, lukt het mogelijk nooit meer. Staatssecretaris Nicole de Moor (cd&v), die aan de kar trekt, heeft het over de laatste kans voor Europa.

Bovenaan het prioriteitenlijstje van De Croo prijkt een ‘Industrial Deal’, een economische tegenhanger van de Green Deal. De wereldhandel wordt steeds meer bepaald door geopolitieke belangen, en dus moet Europa zijn economie zien te beschermen. Hoe vermijden we dat we platgewalst worden door het economische geweld van de Verenigde Staten en China?

Discussie blijft etteren

Maar dat is niet alles, want intussen lijkt een clash over de uitbreiding van de EU onvermijdelijk. Op de top van volgende week dreigt Hongaars premier Viktor Orbán een veto te stellen tegen de toetredingsonderhandelingen met Oekraïne. Ook Moldavië en Bosnië-Herzegovina staan te popelen om toe te treden.

Volgens De Croo bewijst de discussie dat de huidige Europese Unie op haar limieten botst. “Europa staat op een kruispunt”, zei hij deze week tijdens een briefing aan journalisten. De Unie moet volgens hem een hechter en sterker blok gaan vormen. Dat roept een aantal existentiële vragen op. Moeten we af van de vereiste unanimiteit onder de lidstaten? En mag de EU zelf schulden aangaan om beleid te financieren?

De Croo pleitte voor een versterking van de interne markt, die binnen de Unie het vrije verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal waarborgt. “Een interne markt 2.0.”