De jaarlijkse VN-klimaatconferentie is meer dan ooit een geopolitiek pokerspel. Het gaat over woorden, maar die kunnen grote consequenties hebben, zeker voor de olieproducerende landen. Voor het eerst bestaat de kans dat er een tekst wordt onderschreven waarin staat dat de wereld zijn fossiele brandstoffen gaat uitfaseren. Verwacht vooral geen einddatum waarop de laatste druppel mag worden opgepompt, maar als ‘uitfasering’ de eindtekst haalt, zal Dubai de geschiedenis ingaan als historisch.

Een grote verantwoordelijkheid ligt bij de voorzitter, sultan Ahmed Al Jaber. Die maakte een vliegende start. In de eerste dagen waren er doorbraken over klimaatfinanciering en het verlies- en schadefonds dat ontwikkelingslanden die getroffen worden door klimaatrampen moet helpen. Dat kan na jaren gekibbel eindelijk van start gaan. Al Jaber noemde het een ‘historische doorbraak’, maar hij wees er ook op dat er lang niet genoeg geld is opgehaald. “We moeten de lat hoger leggen.”

Maar het moeilijkste werk begint vandaag. De bijna 200 deelnemende landen buigen zich over de vraag of de fossiele brandstoffen uitgefaseerd moeten worden. De wetenschappers zijn duidelijk: dat is nodig om de opwarming tot 1,5 graad te beperken. Dat haalde Jim Skea, de voorzitter van het VN-klimaatpanel, deze week nog eens aan in een gezamenlijke persconferentie met Al Jaber. Tegen 2050 moet alle steenkool uitgefaseerd zijn, tenzij de CO₂ opgevangen en opgeslagen wordt. Het gebruik van olie en gas moet met respectievelijk 60 en 45 procent omlaag.

Op de rem

Al Jaber blijft ambitieus. Hij zegt dat hij met alle landen heeft gesproken en blijft aandringen op een slottekst waarin de uitfasering – of op zijn minst de vermindering – van fossiele brandstoffen staat. De vraag is of hij met voldoende gezag en overtuigingskracht kan spreken. In de eerste week kwam hij onder vuur omdat hij twijfel had gezaaid over het nut van die uitfasering. “Er bestaat geen wetenschap die zegt dat de uitfasering van fossiele brandstoffen zal leiden tot een maximale opwarming van 1,5 graad”, had hij vorige maand tijdens een online vergadering gezegd. Volgens Al Jaber was het citaat uit zijn context getrokken. “Wetenschap leidt mijn leven.” Skea nam het voor Al Jaber op.

Meer dan honderd landen – waaronder de VS en de Europese Unie – gaan ermee akkoord dat de uitfasering van fossiele brandstoffen in de tekst moet staan. De vraag is of de grote olieproducerende landen over hun schaduw willen springen.

De buren uit Saudi-Arabië – de grootste olieproducent ter wereld – zijn opnieuw de grootste dwarsliggers. In de eerste week gingen ze al voortdurend op de rem staan. De minister van Energie kreeg van een Saudische tv-zender deze week de vraag of hij een voorstander is van een uitfasering. “Absoluut niet”, was het duidelijke antwoord. Maar de sterke man van Saudi-Arabië, Mohammed bin Salman, wil zijn land aantrekkelijker maken voor westerse investeerders. Het imago van dwarsligger op klimaattoppen past daar niet in. De Emiraten zijn bovendien trouwe bondgenoten. Kunnen de Saudi’s het maken Al Jaber­ gezichtsverlies te laten lijden?

Ook Rusland – de nummer twee qua olie en gas – sleept met de voeten. Zonder olie-inkomsten stort de Russische economie in. Het was dan ook een beetje cynisch dat president Poetin deze week een blitzbezoek bracht aan de Emiraten en Saudi-Arabië. Met Bin Salman sloot hij een akkoord om de productie te verminderen. Zijn drijfveer was niet het klimaat, wel de Russische schatkist.

Demir staakt verzet

En dan zijn er China en India. Ook zij hebben de fossiele brandstoffen nog lang nodig. Zelfs Al Jabers eigen minister van Energie zaaide donderdag twijfel. “Ik denk niet dat we over de uitfasering moeten spreken, want de technologieën verbeteren voortdurend. Wat als we binnenkort alle CO₂ kunnen afvangen?”, zei hij. Ook Al Jaber is een groot verdediger van die techniek.

Voor België zit minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) aan de onderhandelingstafel. Ze beseft dat het een geopolitieke armworsteling wordt. “We weten hoe Rusland de gaskraan tegen ons heeft gebruikt, hoe de Opec+ de olieprijs hoog houdt en geen afstand wil nemen van haar fossiele verdienmodel.” Maar Khattabi wil strijden voor duidelijke taal in de slotverklaring. “De machtsbalans moet omslaan weg van olie, naar de groene oplossingen waar België ook sterk in staat.” Ze kon met een Belgisch standpunt afreizen. Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) heeft woensdag haar verzet tegen een gezamenlijke tekst opgegeven.