COLUMN. “De wereld begon als een onbeschreven blad, en zal ook zo eindigen”

Het eeuwig leven is niemand gegeven. Voorwerpen die we gedurende onze tijdspanne op aarde verzamelen, zijn vaak een langer bestaan beschoren dan wij.

* * *

Mijn grootoom Paul heb ik nooit gekend. Hij stierf lang voor mijn geboorte. Bij het bombardement op zijn geboortestad Tongeren op 10 mei 1940, de dag van de Duitse inval, werd hij zwaargewond. Na een lijdensweg via verschillende ziekenhuizen en een amputatie van zijn linkerbeen, overleed hij vijf weken later.

Ik ken hem enkel van dat verhaal en van zijn kunstwerken. Paul was een begaafd amateurschilder en maakte treffende, lieve portretten van zijn gezinsgenoten. Ook als landschapsschilder was hij niet onverdienstelijk. Ik vermoed dat zijn werken nooit tentoongesteld werden, behalve in de huiskamers van de generaties na hem - in de ‘goei kamer’ zoals dat vroeger heette.

Zijn zomervakanties bracht hij graag door met familieleden in een vakantiehuis, toevallig in de omgeving waar ik ben opgegroeid en nog woon. Daar pootte hij graag zijn schildersezel neer om het heidelandschap op doek vast te leggen.

Iemand uit ons dorp die ooit een schilderij van hem bij mijn moeder zag hangen, herkende er het hoevetje van haar grootmoeder op. Dat doek heb ik vorig jaar van mijn moeder geërfd. Het heeft een ereplaats in ons huis gekregen.

Het schilderij toont de heide zoals die er een eeuw geleden uitzag, nog voor het Albertkanaal werd gegraven, en lang voor er asfaltwegen en woonwijken verschenen. Op dat ene boerderijtje na is er tot aan de horizon geen huis of straat te bekennen.

Afbeeldingen van landschappen kunnen als een blad gelezen worden, met woorden die erop verschijnen en na verloop van jaren ook verdwijnen.

* * *

Een oud boek dat mijn vader veertig jaar geleden van zijn vader had geërfd, is nu via de nalatenschap van mijn moeder in mijn boekenkast beland. Het is het tweede deel van een geschiedenis van Frankrijk, en begint vreemd genoeg op pagina 434. Het eerste deel heb ik niet bij mijn moeder gevonden, maar wel op het internet gezien. Op een foto van bladzijde 1 staat het jaar van publicatie: 1755. Lodewijk XV was toen koning, en Marie-Antoinette werd dat jaar geboren.

In het boek vond ik papiertjes met notities van mijn opa. Die gaan over allerlei dingen, zakelijke maar ook een gedichtje dat hij in 1973 schreef, over ‘het stamelen met woorden’.

Op een vergeeld, in vier gevouwen blad had opa de namen van elk van zijn acht kleinkinderen genoteerd, samen met hun geboortedatum. Toen ik het blad openvouwde, zag ik op de achterkant iets dat hij met zijn typemachine had geschreven. De tekst is het klad van het overlijdensbericht uit 1964 van zijn vrouw, mijn lieve oma. Ik kan me niet voorstellen hoe hij zich gevoeld moet hebben toen hij de woorden typte.

Een klein mirakel is het, dat zo’n broos stukje papier dat in een oud boek verscholen zat, tot bij mij is geraakt. De teksten op beide zijden vatten ons breekbare verhaal op dit ondermaanse samen, met aan de ene kant geboorte, aan de andere de dood.

* * *

En al wat vroeger werd gezegd

Wordt nu eens af- of somtijds nageschreven

Al zij het scheef en krom.

Gaston-Pieter Baert (1895-1981); versregels uit een langer gedicht (8 sep. 1973)

* * *

Het is een jaarlijkse traditie geworden, dat ik rond de kersttijd naar vriend Daan in Nieuw-Zeeland een zelfgemaakte kaart met een aquarel stuur. Het zijn afbeeldingen van dingen waarover we elkaar in het afgelopen jaar hebben geschreven. Ik haal er mijn beste waterverfjes voor uit de kast.

Toen Daan me onlangs vertelde dat de kaarten hun kleur verliezen, schrok ik even. Hij legde uit dat het probleem “Nieuw-Zeeland” heet, waar het licht zo intens is dat alle kleuren erdoor verbleken. Zo wordt huisverf speciaal voor Nieuw-Zeelandse condities samengesteld, en kost het het driedubbele van gelijkaardige verf in Europa. Auto’s die geïmporteerd worden, maar niet voor de Nieuw-Zeelandse markt bedoeld waren, kunnen hun kleur volledig verliezen. Het land heeft het grootste aantal huidkankergevallen ter wereld. Zelfs in de winter smeren mensen zonnecrème.

Daan blijft van mijn kaarten genieten, verzekerde hij me: ‘Met een beetje geluk hebben ze eenzelfde levensduur als ikzelf!’.

Door het ‘kleurverliesverhaal’ in een groter perspectief te plaatsen, ben ik ondertussen van Daans bericht bekomen. Ik begin alvast aan mijn kaart voor volgend jaar te denken. De wereld begon als een onbeschreven blad, en zal ook zo eindigen.

Good luck en tot ziens.

Uw trouwe dienaar