Europa moet de Griekse Augiasstal uitkuisen - Koen De Leus

Koen De Leus is Chief Economist BNP Paribas Fortis. Twitter: @koendeleus.

Koning Augias, woonachtig in het westen van Peloponnesos, bezat de grootste kudde ossen van het land. Het waren er wel drieduizend, maar de stallen van de kudde waren al in geen dertig jaar uitgemest. "Een leuke straf voor Hercules", dacht de koning, en hij beval: "Maak mijn stallen in één dag schoon."

Hercules slaagde in die onmogelijke taak door het omleiden van twee rivieren die erlangs stroomden. Het water liep door de stallen en spoelde de mest weg. 

Ook de Griekse Augiasstal is aan een grote opkuis toe. Besparingen werden al genoeg doorgevoerd. In 2013 had Griekenland nog een begrotingstekort van 13,1 procent van het bbp. In 2016 boekte het land een begrotingsoverschot van 0,7 procent.

Om het overschot verder op te drijven en zo recht te hebben op de volgende schijf van noodhulp, zal Athene de pensioenen in 2019 nog eens met 18% verlagen. Die knip komt bovenop de 40% daling die de voorbije jaren werd toegepast.

De belastingvrije schijven worden vanaf 2020 beperkt waardoor meer mensen belastingen moeten betalen. Opnieuw worden activa zoals dit keer steenkoolmijnen en kolengestookte elektriciteitscentrales verkocht.

De begroting werd de voorbije jaren op het goede pad gezet door het fors snoeien in overheidsinvesteringen en andere bestedingen. Dat gebeurde echter in zo’n mate "dat een wegrottende infrastructuur de groei hindert en essentiële publieke diensten als transport en gezondheidszorg in gevaar komen", schreef het Internationaal Monetair Fonds (IMF) eind vorig jaar in een rapport.

Het Fonds, dat samen met de ECB en Europa waakt over de Griekse noodhulp, pleit nu voor een radicale hervorming van de publieke sector.

Zo’n hervorming is nodig alvorens een schuldvermindering, een andere eis van het IMF, toe te staan. Met een schuldgraad die tegen 2060 oploopt tot 275 procent van het bbp, is die schuld volgens het Fonds onhoudbaar. En bij landen met een ‘onhoudbare’ schuld mag het IMF volgens haar statuten niet deelnemen aan reddingsprogramma’s.

Gevolg: zonder schuldvermindering neemt het Fonds niet deel aan het volgende Griekse hulpprogramma voorzien na 2018.

Europa is het niet eens met die conclusie maar wil het IMF absoluut aan boord houden. Volgens Europa zal Griekenland de komende jaren zijn leningen bij het Europees noodfonds kunnen herfinancieren aan erg gunstige voorwaarden.

De interesten kunnen verder worden verlaagd, mogelijk zelfs naar nul procent en de looptijden verlengd naar 100 jaar. In dat geval stellen er zich geen terugbetalingsproblemen. En de Europese politici kunnen met een uitgestrekt gezicht aan hun kiezers blijven beweren dat alles tot de laatste cent zal terugbetaald worden.

Het doorrollen van die schulden stopt echter eens de politieke windrichting in Europa verandert en iemand de stekker eruit trekt. Als een zwaard van Damocles blijft de schuld boven de Griekse hoofden hangen.

Daarenboven is het door Europa vooropgestelde primaire begrotingsoverschot – het overschot zonder de rentelasten – van 3,5 procent voor de middellange termijn extreem zwaar. Zo geraken de Grieken nooit uit de crisis.

Een schuldverlichting blijft op termijn dan ook noodzakelijk. Maar dit heeft maar zin als het land met gezonde financiën kan aanknopen. Zo niet komt nieuwe schuld snel in de plaats van de afgeschreven schuld. Dat wordt niet eenvoudig. Het land wordt nog steeds geplaagd door politieke wanpraktijken, corruptie en zwakke instituten.

Structurele en diepgaande hervormingen dringen zich op.
Vooreerst moet het belastingstelsel aangepakt worden. Langs de inkomstenkant betaalt meer dan 50 procent van de gezinnen geen belastingen. Belastingen verhogen heeft dus geen zin. De belastingbasis moet breder.

De verschuldigde belastingen worden ook amper geïnd. De gezamenlijke schuld van de gezinnen aan de staat beloopt 70 procent van het bbp. Moest die schuld volledig geïnd worden, dat zakt de huidige Griekse overheidsschuld van 178% richting het Belgische niveau van 108 procent van het bbp.

De volgende opkuis dient te gebeuren in het sociaal zekerheidsstelsel. Middenklasse en gepensioneerden zijn momenteel goed af. Elf procent van het bruto binnenlands product gaat jaarlijks naar het pensioenstelsel, vijf keer meer dan het gemiddelde in de eurozone.

Maar laagverdieners en werklozen zijn daarvan de dupe. Zij worden dan weer onderhouden door de hoge pensioenen van familieleden.

Verder aanmodderen en leningen blijven toestaan, biedt geen uitzicht op een duurzame oplossing. Een schuldkwijtschelding doet dat wel. Maar daarvoor moet de Griekse Augiasstal eerst opgekuist worden. Europa is de Hercules die deze klus moet klaren.