Eindspel lijkt ingezet in Gaza, met Israël onder interne en Amerikaanse druk

Van bij het begin van de oorlog stelt de Israëlische premier Netanyahu twee doelen voor Israël: Hamas elimineren en alle Israëlische gijzelaars weer veilig thuis krijgen. Geen van beide doelstellingen kan hij al afvinken, maar het Israëlische leger (IDF) komt er wel steeds dichterbij. Het leger zet zijn opmars in Gaza gestaag voort en 110 gijzelaars zijn opnieuw op vrije voeten. Van 137 anderen weet het IDF echter niet waar in Gaza ze zich bevinden. Bovendien blijven de belangrijkste Hamas-kopstukken spoorloos, ondanks de significante terreinwinsten. Netanyahu komt stilaan in tijdnood, want de Verenigde Staten willen dat Israël zijn grondoperaties zoals het die nu uitvoert, afrondt voor het einde van het jaar.

Spoorloze gijzelaars

De overblijvende gijzelaars vrij krijgen blijft in Israël prioriteit nummer één. Netanyahu’s regering staat onder hoge binnenlandse druk om hen uit handen van Hamas te bevrijden. Die was, naast toenemende Amerikaanse druk, de enige reden waarom Netanyahu uiteindelijk instemde met een gevechtspauze waarin een ruil van Israëlische gijzelaars tegen Palestijnse gevangenen kon plaatsvinden.

Hamas maakte zondag opnieuw duidelijk dat het met de gijzelaars een troefkaart in handen heeft. Israël "kan zijn gevangenen niet levend in handen krijgen zonder een uitwisseling, onderhandeling en onze voorwaarden te aanvaarden", zei woordvoerder Abu Obeida op Telegram. Begin december liet Hamas al verstaan dat er geen onderhandelingen mogelijk zijn zonder hernieuwde gevechtspauze, iets waarvan Netanyahu aangaf er absoluut niet meer toe bereid te zijn. Zonder idee waar de gijzelaars zich bevinden, lijkt hun bevrijding onwaarschijnlijk.

Rest nog: Hamas uitroeien. Het IDF is militair duidelijk sterker dan de Al-Qassambrigades, de gewapende arm van Hamas, en andere Palestijnse milities. Ook in de slopende stadsoorlog in de Gazaanse steden haalt het Israëlische leger met zijn superieur wapentuig en kwantitatieve overwicht de overhand. Toch leidt een militaire overwinning op Hamas niet noodzakelijk tot een Gaza waarin de terreurbeweging geen rol meer speelt. Experten waarschuwen al sinds het begin van de oorlog dat het onmogelijk is om Hamas uit te roeien, omdat de sociale en politieke vleugels van de beweging breed vertakt zijn in Gaza en haar ideologie zich zal blijven verspreiden.

Amerikaanse klok tikt

Een alternatieve manier voor het IDF om Hamas uit te schakelen, is de leiders van de beweging uitschakelen en hopen dat ze op die manier in elkaar zakt. De politieke leider van Hamas, Ismail Haniyeh is buiten bereik in Qatar. Yahya Sinwar, de politieke leider in Gaza, blijft vooralsnog onzichtbaar. Dat Sinwar voor de oorlog in Khan Younis verbleef, werd door het IDF gretig uitgespeeld als belangrijke reden voor de aanval op de stad in het zuiden van Gaza. Ook de militaire leider, Mohammed Deif, zou zich ergens in Gaza verbergen en lijkt onvindbaar.

Terwijl Israël zoekt naar manieren om zijn oorlogsdoelen te bereiken, groeit de internationale druk voor een staakt-het-vuren en humanitaire actie voor de noodlijdende Gazanen. De Verenigde Staten gebruikten vrijdag nog hun vetorecht in de VN-Veiligheidsraad om een voorstel tegen te houden dat Israël vroeg om een humanitair staakt-het-vuren in te lassen. Verder stemde niemand in de Veiligheidsraad tegen. Maar ook de VS geven aan dat de huidige Israëlische manier van oorlog voeren zijn houdbaarheidsdatum overschreden heeft. Volgens Politico heeft de Amerikaanse president Joe Biden de Israëli’s tot het einde van het jaar gegeven om de oorlog tegen Hamas te beëindigen.

Het is maar zeer de vraag of Israël zijn operaties in Gaza voor het einde van het jaar kan afronden. De Israëlische krant Haaretz vermoedt dat het geduld van de Amerikanen mogelijk nog rekbaar is tot enkele weken in januari, maar dat daarna de steun voor Israël zal wegebben. Een Israëlische defensiebron vertelde de Amerikaanse nieuwswebsite Axios vrijdag dat Israël naar schatting nog een tweetal maanden nodig heeft om de zijn grondoperaties af te ronden.

Verbanning als oplossing

Het Israëlische leger voelt dus druk om zijn tempo op te voeren, maar wil tegelijk de menselijke en militaire prijs daarvoor beperken. Het hield de voorbije weken vast aan zijn plan, waarbij het onophoudelijk bombardeert en voorzichtig oprukt. Diezelfde defensiebron voorspelde bij Axios dat de strijd in de zuidelijke stad Khan Younis alleen al drie tot vier weken zal duren. Hamas beweert dat het nog "duizenden strijders" paraat heeft staan. De leiders van Hamas weten ook dat de Amerikaanse klok loopt en zullen er alles aan doen om de strijd met het IDF zo lang mogelijk te rekken, in de hoop dat Israël tot een andere aanpak wordt gedwongen.

Daarom wordt in Israël voorzichtig nagedacht over een situatie waarin het Israëlische leger zijn operaties in Gaza stop moet zetten zonder Hamas volledig verslagen of minstens een zware klap toegebracht te hebben, en waarin de gijzelaars nog steeds in Hamas’ handen zijn. De conservatieve The Jerusalem Post kijkt naar het verleden voor oplossingen en ziet wel brood in het einde van de Israëlische oorlog tegen Libanon in 1982. Toen creëerde Israël een veiligheidszone aan de Libanese grens en verbande het de Palestijnse leiders, onder wie Yasser Arafat, naar Tunesië.

Arafat verbannen liet hem niet verdwijnen als gevaar, maar temperde de ernst van het gevaar waar hij voor stond", redeneert de krant. Maar ze maakt meteen een kanttekening: "Hamas is niet Arafat. Het is mogelijk dat de Hamas-leiders Sinwar en Deif geen enkel aanbod aanvaarden en dat Israël de keuze tussen hen pakken en meer gijzelaars terugkrijgen gewoon uitstelt." Het nakende tijdgebrek kan er volgens The Jerusalem Post toe leiden dat Israël al moet beginnen met de installatie van een nieuw regime in Gaza, terwijl het nog tegen Hamas vecht en naar gijzelaars zoekt. Met Hamas nog in het spel zouden kandidaten voor het toekomstige bestuur van Gaza wel eens een stuk terughoudender kunnen zijn.