Europese Commissie wil meer licht werpen op buitenlandse beïnvloeding

“Europa is er trots op een open democratie te zijn, maar het zou naïef zijn om te denken dat de democratie niet beschermd moet worden”, verklaarde vicevoorzitter Vera Jourova dinsdag bij de presentatie van het voorstel. “We mogen niet dulden dat Poetin of eender welke andere autocraat zich heimelijk mengt in ons democratisch proces”.

De Commissie presenteerde een ontwerprichtlijn die meer transparantie en verantwoording vraagt van organisaties die op vraag van buitenlandse regeringen proberen om democratische processen te beïnvloeden. Dat kan bijvoorbeeld gaan om lobby- en pr-bedrijven, denktanks, consultants, private onderzoeksinstellingen, mediabedrijven of ngo’s.

De Commissie wil meer bepaald dat de lidstaten een transparantieregister invoeren of een bestaand nationaal register aanpassen. Organisaties die op vraag van derde landen lobbyen, moeten zich registreren en een aantal gegevens over hun activiteiten publiek maken, zoals de jaarlijks ontvangen bedragen en de doelstellingen van de activiteiten. Ze moeten de belangrijkste informatie over deze activiteiten ook vier jaar lang bijhouden.

Het voorstel bevat volgens de Commissie wel een aantal waarborgen die moeten vermijden dat deze verplichtingen misbruikt zouden worden om bijvoorbeeld de vrijheid van meningsuiting of vereniging te beperken. Zo moeten de autoriteiten erop toezien dat de registratie niet leidt tot nadelige effecten en zullen ze uitzonderingen op de publicatieplicht kunnen toestaan in naar behoren gemotiveerde gevallen.

De Commissie beklemtoont dat “het loutere feit dat er fondsen worden ontvangen van derde landen” niet volstaat om binnen het toepassingsgebied van de richtlijn te vallen. Ze onderstreept ook dat het haar enkel om transparantie te doen is. Er worden geen activiteiten verboden. “Er is geen enkele strafrechtelijke sanctie”, stelde Jourova.

Een Europese harmonisering heeft volgens Jourova ook tot gevolg dat de lidstaten niet strenger mogen zijn. “We willen elke lidstaat verhinderen om verder te gaan dan de vereisten van de richtlijn”, antwoordde de vicevoorzitter op een vraag over de Hongaarse wet die buitenlandse financiering van politieke partijen criminaliseert.

Transparancy International is teleurgesteld. Volgens de ngo zet de EU haar geopolitieke geloofwaardigheid op het spel met een “equivalent van een wet op buitenlandse agenten”. “Dit voorstel is niet enkel ondoeltreffend, maar ook gevaarlijk. De Commissie heeft in het verleden terecht kritiek gehad op dit soort wetten, niet in het minst in Georgië en Hongarije”, stelt Vitor Teixeira van het Europese bureau van Transparancy International.

De organisatie vindt ook dat de Commissie zich niet enkel mag concentreren op buitenlandse financiering, maar ook op Europese. “Indien de Commissie echt de democratie wil beschermen, zou ze een breed net uitgooien en de transparantienormen voor alle belangenvertegenwoordigers versterken, of ze nu door het buitenland zijn gefinancierd of niet”, besluit Teixeira.