Kan digitaal statiegeld werken? Uit testen in Bobbejaanland, Center Parcs De Haan en Wenduine blijkt: we hebben geen idee
Kiest de Vlaamse regering voor digitaal statiegeld op plastic flessen en blikjes of niet? Nog voor de kerstvakantie moet de beslissing vallen. Het langverwacht onderzoek van afvalmaatschappij OVAM geeft geen eenduidig antwoord.
Eind vorig jaar heeft de Vlaamse regering het licht op groen gezet voor de invoering van statiegeld op plastic flessen en blikjes vanaf 2025. In tegenstelling tot andere EU-landen, waar de lege verpakkingen terug moeten naar de winkel, verkiest de regering een digitaal inzamelsysteem. Al moet dit zich wel eerst bewijzen. Dit najaar hebben daarom proeven plaatsgevonden, in Bobbejaanland, Center Parcs De Haan en Wenduine.
De Vlaamse afvalmaatschappij OVAM stelde woensdag haar eindrapport over de proefprojecten voor in het Vlaams Parlement. De Morgen nam de tekst door. Wat blijkt? Er is geen sluitend antwoord op de vraag of digitaal statiegeld kan werken. Zo leren de proefprojecten dat digitaal statiegeld “technisch en technologisch werkbaar” is, dat er “geen inbreuken” op de privacy zijn vastgesteld, dat het gevaar op fraude “beheersbaar lijkt” en dat “een meerderheid van de gebruikers” tevreden is over de werking van het systeem.
Tegelijk stelt OVAM zich vragen bij de doeltreffendheid van digitaal statiegeld als een manier om zwerfvuil tegen te gaan. Uit de proefprojecten is dat alvast niet gebleken. Hoewel de cijfers uit Bobbejaanland op het eerste gezicht een daling van het zwerfvuil tonen, blijkt na technische correcties dat er “geen duidelijk effect” is vastgesteld. Hetzelfde geldt voor het proefproject in Center Parcs. “De pilootprojecten leiden wegens hun beperkte schaal en korte looptijd niet tot een duidelijke conclusie”, schrijft OVAM in zijn eindrapport.
Het proefproject in Wenduine blijkt trouwens een totale flop. De tellingen “op de onderzochte loopstroken in Wenduine gaven aan dat dit geen zwerfvuilgevoelige zones bleken te zijn”, luidt het. “Het zwerfvuil van blikjes en flesjes is zowel voor als tijdens het project afwezig zodat hier geen conclusies getrokken kunnen worden.”
4 miljard
Het idee achter digitaal statiegeld - gepromoot door onder meer recyclagebedrijf Fost Plus en de handelskoepel Comeos – is dat plastic flessen en blikjes een code krijgen die gescand moet worden. Daarna mogen ze thuis in een blauwe zak. Of in een speciale openbare vuilnisbak. Ook die krijgen een code. Zodra alles correct gescand is, wordt het statiegeld via onlinebankieren teruggestort. Volgens Fost Plus en Comeos is dit een manier om rompslomp te vermijden. Anders moeten jaarlijks 4 miljard verpakkingen terug naar de winkel, luidt het. Volgens groene ngo's willen supermarkten vooral geen dure inzamelmachines plaatsen.
Wat betreft de toegankelijkheid waarschuwt OVAM dat er ook gedacht moet worden aan “groepen die niet beschikken over een smartphone, nog onvoldoende digitaal vaardig zijn of geen (eigen) bankrekening hebben (zoals jongeren, ouderen, daklozen, …)”. Om problemen te voorkomen is het daarom nodig om extra fysieke inzamelpunten te voorzien. Dit kan gebeuren op straat, via speciale afvalbakken. Al zijn de Vlaamse steden en gemeenten hier radicaal tegen: ze vrezen overlast. Of in supermarkten, zoals in het klassieke inzamelsysteem.
OVAM lijkt dan ook te neigen naar een gemengd inzamelsysteem, waarbij de sterke punten van digitale inzameling (minder rompslomp) gecombineerd worden met de sterke punten van klassieke inzameling (toegankelijk). Letterlijk wordt dat dan: “Een digitaal statiegeldsysteem, geflankeerd door een voldoende aantal bijkomende inzamelpunten, en andere scenario’s van terugname moeten overwogen worden.”
Het is nu aan Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) om tegen eind volgende week een voorstel te doen aan de Vlaamse regering. Daarna begint het kerstreces. Cd&v lijkt momenteel eerder voorstander van het klassieke inzamelsysteem en Open Vld van het digitale inzamelsysteem.
