Duizenden valse accounts op TikTok verspreiden Russische propaganda om Westen te beïnvloeden over oorlog in Oekraïne

Duizenden nepaccounts hebben de afgelopen maanden leugens verspreid op TikTok over Oekraïne. Dat heeft de BBC gisteren bekendgemaakt. TikTok heeft intussen meer dan 12.000 van die accounts van hun platform verwijderd. Samen goed voor 847.760 volgers.

De accounts zijn vermoedelijk deel van een Russische propagandacampagne om de Westerse steun voor Oekraïne te ondermijnen. Miljoenen gebruikers uit verschillende Europese landen zagen foute en misleidende video's voorbijkomen.

Een groot deel van de video's laat uitschijnen dat de Oekraïense president Zelenski en tientallen andere politici meer bezig zijn met geld dan met de oorlog met Rusland en het welzijn van hun burgers. Ze zouden onder andere luxueuze eigendommen opkopen in het buitenland met Westers geld dat eigenlijk voor de oorlog bedoeld is. Al deze uitspraken werden eerder al onwaar bevonden.

Bij de populairste doelwitten zijn de voormalige Oekraïens minister van Defensie Oleksii Reznikov en zijn dochter Anastasia Shteinhauz. Volgens verschillende video's zou het duo dure auto's en villa's in het buitenland gekocht hebben.

In onderstaande video hoor je een door AI-gegenereerde stem in het Oekraïens vertellen dat Reznikov en Shteinhauz een villa van 7 miljoen euro kochten in Cannes, in het zuiden van Frankrijk. Miljoenen mensen bekeken de video op TikTok.

Maar daar is dus niets van aan. De BBC en factcheckorganisaties als die van het Franse persagentschap AFP vonden de villa terug op een immowebsite. Het pand stond op het moment van hun onderzoek nog te koop. Dezelfde leugen ging rond over een Spaanse villa die Reznikov en zijn dochter gekocht zouden hebben. Anastasia Shteinhauz bevestigt aan BBC dat ze geen eigendom heeft in Frankrijk of Spanje, noch "ergens anders buiten Oekraïne".

De dochter van de voormalige minister gelooft ook dat dergelijke video's een rol speelden in het ontslag van haar vader. "Het had invloed op het leven en de carrière van mijn vader", vertelt ze aan BBC. In september werd Reznikov door president Zelenski ontslagen na verschillende schandalen bij het ministerie van Defensie.

In dezelfde lijn werd recent beweerd dat president Zelenski een jacht van bijna 50 miljoen dollar kocht, opnieuw ging het om nepnieuws.

BBC en TikTok stellen dat de video's vermoedelijk door een Russisch netwerk van valse TikTok-accounts werden verspreid. Aanwijzingen daarvoor zijn volgens BBC "taalfouten typisch voor mensen die Russisch spreken, inclusief Russische bewoordingen die niet in andere talen voorkomen. Bovendien verwezen veel video's naar een website die zich voordeed als een Westerse nieuwswebsite. Uit onderzoek van Meta bleek al dat die banden had met Rusland." 

De valse accounts gebruiken gestolen profielfoto's van onder andere beroemdheden als actrices Emma Watson en Scarlett Johansson. De video's zelf zijn in minstens zeven verschillende talen verspreid, waaronder Duits, Engels, Italiaans, Frans, Pools, Oekraïens en Hebreeuws.

Met de campagne proberen de verspreiders ongenoegen te zaaien onder de Oekraïense bevolking en politiek. "Ze proberen Oekraïne op een bepaalde manier minder veerkrachtig te maken en de Oekraïense samenleving te laten stoppen met vechten tegen de Russen", legt Roman Osadchuk, onderzoeker aan de Atlantic Council's Digital Forensic Research Lab, uit aan BBC. Hij onderzocht het netwerk samen met de Britse openbare omroep.

Renee DiResta, onderzoeker aan de Stanford Internet Observatory, vertelt BBC dat de video's ook het beeld van het Westen over Oekraïne moeten beïnvloeden. "Alle dingen die ze beweren (...), zouden de voortdurende steun, vooral van Europese landen, voor de Oekraïense oorlogsinspanningen ondermijnen."

TikTok laat BBC weten dat het netwerk is opgedoekt. Toch vonden de BBC-journalisten de afgelopen weken tientallen nieuwe video's van hetzelfde netwerk. Sommige werden eind november nog gepubliceerd.