Maandag pas op VRT te zien, dus kreeg Franstalig België via La Une de primeur: een bijna twee uur durende documentaire over koning Filip, naar aanleiding van diens tienjarige jubileum op de troon. Programmamaker Nicolas Delvaulx mocht eerder koningin Paola volgen. De koningin – niet meer in functie – vertelde toen vrijuit over haar hele leven en liet de camera’s tot op zekere hoogte toe in de privésfeer.

Koning Filip vroeg regisseur Nicolas Delvaulx om in de aanloop naar zijn tienjarige koningschap een vergelijkbare documentaire over hem te maken. Hij stelde twee voorwaarden: er mocht niet in zijn privéleven worden gefilmd, en de documentaire moest tweetalig zijn. De koning wilde er zowel Frans als Nederlands in spreken.

Dat is wat je van een koning in functie mag verwachten. Het is ook het grote verschil met Paola, côté jardin. Daarin zei koning Filip over zijn moeder: “Ze is non-conformistisch. Ze doet en denkt wat ze wil, en vindt dat anderen dat ook moeten doen. Ze wil geen voorbeeld zijn.”

Filip spreekt van nature al niet zo frank en vrij als zijn moeder, maar het is ook inherent aan zijn positie. Elk woord zou tegen hem gebruikt kunnen worden, en dus wikt hij zijn woorden. Hij praat over veilige thema’s, bijvoorbeeld over emoties en kwetsbaarheid, en het feit dat iedere mens weleens gekwetst wordt in het leven.

Droge humor

Regisseur Delvaulx werkte meer dan twee jaar aan deze documentaire, vanaf de eerste gesprekken tot en met de montage. “Ik mocht alles vragen”, zegt hij. “Er waren geen taboes.” Maar wie zou verwachten dat er ook gesprekken over politiek of de organisatie van ons land bij zouden zitten, komt bedrogen uit. Filip reflecteert wel over zijn rol als koning, maar eerder op een filosofische manier. Hij noemt het koningschap een groot kapitaal dat hij heeft gekregen, en dat hij naar best vermogen inzet. Hij praat over de waarde van bruggenbouwen en het belang van verscheidenheid, zoals we van hem gewend zijn.

De grootste revelatie in deze documentaire is het moment waarop de koning zegt dat hij heel zijn leven timide is geweest en zich bekeken voelde, en dat hij zich pas echt op zijn plaats voelde toen hij de troon betrad. Hij heeft daar dus liefst 53 jaar op moeten wachten.

Er zijn leuke beelden te zien met de kinderen van het koningspaar: koning Filip en zijn zoon samen in het vliegtuig, die dezelfde, droge humor blijken te hebben. Of het openingsbeeld, waarin hij zich een niet onverdienstelijk pianospeler toont – een erfenis van zijn grootmoeder, koningin Elisabeth, zegt zijn vader. Of nog: de koning die zich excuseert bij een Rode Duivel, omdat hij hem met “je” heeft aangesproken, in plaats van “u”.

Adressenboekje

De koning wilde natuurlijk meer laten zien. Hij wilde tonen wat zijn functie, of liever zijn “roeping” inhoudt. “De mensen hebben daar geen idee van.” We reizen mee naar Congo, waar de koning en koningin ons laten delen in het verdriet van verminkte vrouwen. Het is duidelijk dat het leed van de Congolezen hen erg ter harte gaat. We zijn erbij als hij de Oekraïense president Volodymyr Zelensky ontvangt en horen hoe de koning diens toewijding aan zijn land bewondert.

Er is ook te zien hoe Filip deuren opent in het buitenland: in Griekenland verkrijgt hij toestemming voor de Belgische universiteiten om er opgravingen te doen, en de vrijlating van Olivier Vande­casteele uit Iran zou niet zo vlot verlopen zijn zonder zijn discrete inmenging. Dat heeft te maken met de titel, maar ook met het indrukwekkende adressenboekje van de man die de titel en de kroon draagt, zegt Delvaulx.

Koning Filip is niet iemand die zomaar handjes schudt, hij gaat graag écht in gesprek met mensen. Bijvoorbeeld na een concert van Hans Zimmer in het Sportpaleis. Het is hartverwarmend hoe een andere concertganger de koning en zijn jongste dochter onbevangen vragen stelt: “Speelt gij ook muziek? Ja, het zit in de familie zeker. En gaat gij nog in België naar school?”

Anders is het soms bij vrienden, waar hij door anderen wordt aangesproken als koning, en niet als gast onder de gasten. “Er staat altijd een venster tussen hem en de rest van de wereld”, zegt Delvaulx.

Deze documentaire is zeker een oprechte poging van de koning en de filmmaker om te laten zien wat hij doet en wie hij echt is. Hij spreekt ook zijn bewondering uit voor zijn vrouw, koningin Mathilde, die hem een gewoon gezin heeft geschonken – “een mooi cadeau”. Dat privéleven schermen ze bewust af.

Ook na deze uitzending staat er nog altijd een venster tussen ons en de koning. Dat is onvermijdelijk.