Netanyahu vecht voor zijn politieke leven als ‘Mr. Nooit Palestina’

Een groot deel van de bevolking was het vertrouwen in de premier al ver voor de aanval van Hamas kwijt: maandenlang gingen de Israëliërs massaal de straat op om te demonstreren tegen de juridische hervormingen die de regering-Netanyahu wilde doorvoeren. Die zouden de democratie om zeep helpen, zo werd gevreesd.

De woede zwol aan na de aanval van Hamas op 7 oktober, waarbij de strijders 1.200 mensen vermoordden en meer dan 200 ontvoerden naar Gaza. Netanyahu, die zichzelf altijd graag ‘Mr. Security’ liet noemen, was er duidelijk niet in geslaagd zijn bevolking veilig te houden. Hij had het gevaar van Hamas volgens critici zwaar onderschat, en was veel te druk bezig geweest met zijn eigen politieke agenda.

Netanyahu wordt in eigen land vervolgd wegens corruptie en veel mensen geloven dat de omstreden juridische hervormingen hem uiteindelijk uit de wind moeten houden. De enige anderen die aan dat plan wilden meewerken, waren de uiterst rechtse partijen uit zijn coalitie – niemand anders was nog bereid met Netanyahu te regeren.

De achterban van die rechtse partijen bestaat uit de kolonisten die tijdens dat fatale weekeinde het Loofhuttenfeest wilden vieren in en rond hun nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever. Een reden waarom zoveel soldaten niet bij Gaza waren: zij moesten de kolonisten beschermen.

Twijfel over keuzes regering

Terwijl de veiligheidsdiensten en het leger na 7 oktober hun excuses aanboden voor de blunders, hield Netanyahu zijn lippen stevig op elkaar. Zeker, er was ruimte voor gezwollen retoriek: de strijders van Hamas waren ‘beesten’ en ze zouden voorgoed uit Gaza worden verdreven. Maar tot woede van de burgers nam de premier geen verantwoordelijkheid voor de gebeurtenissen.

Het land was echter in oorlog, en dat is geen tijd om je eigen leiderschap af te vallen. Nadat Hamas zou zijn verslagen, zo leek de consensus, zou Israël alle fouten onderzoeken en zouden de verantwoordelijken rekenschap moeten afleggen.

Veel burgers werden bovendien gerustgesteld door de vorming van een oorlogskabinet. In de zittende regering zaten mensen zonder enige ervaring en opgewonden standjes die niet konden wachten om weer nederzettingen op te richten in Gaza. Dat oppositieleider en oud-legerleider Benny Gantz nu ook aan de knoppen zat, wekte bij mensen veel vertrouwen.

Toch was er van het begin af aan twijfel over de keuzes van die regering, voornamelijk bij de families van de gijzelaars. Moest militaire actie in Gaza niet wachten totdat iedereen weer veilig thuis was? De wanhoop van deze gezinnen leidde tot demonstraties, die al snel uitmondden in protesten tegen Netanyahu, de leider die niet genoeg oog heeft voor hun lijden. Een gevoel dat dit weekeinde nog verder werd versterkt toen drie gijzelaars door eigen vuur om het leven kwamen.

Ondertussen neemt de populariteit van Netanyahu snel af. Als er nu verkiezingen zouden worden gehouden, zou de partij van Benny Gantz volgens een recente peiling 37 zetels winnen, en die van Netanyahu slechts 18 (hij heeft er nu 32). Uit onderzoek van vorige maand van het Jewish People Policy Institute blijkt bovendien dat 55 procent van de mensen vertrouwen hebben in Gantz, terwijl maar 32 procent dat doet bij de premier.

Ook op andere fronten krijgt Netanyahu tegenslagen te verwerken. Twee weken geleden is het proces hervat waarin hij terechtstaat voor corruptie. Dit betekent niet dat de premier elke dag in de rechtszaal hoeft te zijn, maar het leidt ongetwijfeld de aandacht af van de oorlog die hij voert.

Bovendien begint het geduld van zijn belangrijkste bondgenoot, de Verenigde Staten, op te raken. De steun van de internationale gemeenschap brokkelt af vanwege de vele doden in Gaza (bijna negentienduizend volgens Hamas), waarschuwde de Amerikaanse president Biden vorige week.

Biden omschreef Netanyahu nog wel als ‘een goede vriend’, maar wat betreft Biden wordt het uiterst rechtse deel van de Israëlische regering zo snel mogelijk naar huis gestuurd. Volgens Biden zullen zij gesprekken over een tweestatenoplossing blokkeren – iets wat de Amerikaanse president zelf graag op gang ziet komen nadat het stof in Gaza is neergedaald.

Geen oren naar vredesproces

Nu klopt het helemaal dat deze extremistische politieke partijen ervoor zullen passen aan tafel te zitten met Palestijnen, maar Netanyahu maakte deze week duidelijk dat dit ook voor hem geldt. “Ik zal niet toestaan dat Israël dezelfde fout maakt als met Oslo”, zei hij, verwijzend naar het Oslo-vredesakkoord dat in de jaren negentig werd gesloten. “Gaza wordt geen Hamastan of Fatahstan.”

Netanyahu heeft nooit oren gehad naar een vredesproces. Zijn hele premierschap stond in het teken van het klein houden van Fatah, de partij die de bezette Westelijke Jordaanoever bestuurt. Ook heeft hij steeds geprobeerd de bezetting te decimeren tot ‘een veiligheidsprobleem’ van Israël.

Toch leggen analisten Netanyahu’s huidige opstelling uit als ‘verkiezingsretoriek’: hij hoopt rechtse kiezers binnenboord te houden door te laten zien dat hij de enige is die Palestijnen buiten de deur wil houden, en is bereid dit zelfs tegenover Biden te verdedigen.

‘Hij faalde als Mr. Security en hij faalt als Mr. America’, schreef commentator Nahum Barnea vorige week in de centristische krant Yediot Ahronot. ‘Hij probeert nu overeind te blijven als Mr. Nooit Palestina.’