Nee, er wordt geen lijm van gemaakt, maar het is niet veel beter: dit gebeurt met huisdieren die niet begraven worden

“Ze lag te wachten tot Rendac zou passeren.” Mathias Dumarey uit het West-Vlaamse Jabbeke was er net op tijd bij, destijds. Zijn tijgerkat werd op straat doodgereden. Dat was al droevig nieuws, maar het was ook pas op het laatste nippertje dat hij het kadaver van een anoniem einde in het vilbeluik kon redden.

“Onze kat was weggelopen en we hadden ze al drie weken niet meer gezien”, zegt hij. “Elke dag hebben we gezocht, tot een collega van mijn partner zei dat ze een gestreepte kat had zien liggen langs de weg, een kilometer van ons huis. Toen we daar aankwamen, was er niets meer te zien. Bij de gemeentedienst zeiden ze dat er effectief zo’n kat gevonden was. We mochten naar het containerpark komen om te kijken. Daar lag het diertje in de vriezer, in een plastic zak, te wachten op Rendac. Onze kat is gechipt, maar die chip konden ze daar niet lezen, zeiden ze. We zouden het dus nooit geweten hebben en ons beestje zou gewoon verwerkt zijn. Ik vind dat een enge gedachte.”

(lees verder onder de foto)

Lijm

Mathias is niet alleen: een koppel uit Brussel maakte hetzelfde mee, en zij waren écht te laat. Mélanie en Idan geraakten hun kat kwijt en kregen aan het loket van de stad te horen dat het kadaver al weg was “en dat er van de overschotten waarschijnlijk lijm wordt gemaakt”, zei Idan aan de televisiezender RTL.

Is dat écht zo? Wat gebeurt er met je huisdier als het sterft? Het is gevoelige materie, en voor heel veel eigenaars is het een volledig blinde vlek.

Katten, honden en andere gezelschapsdieren waar geen eigenaar voor opdaagt of gevonden wordt, of waar de eigenaar niet beslist om zelf de “begrafenis” te regelen, wacht nog altijd het lot van die verwerking. Dat is bij het bedrijf Rendac, in Denderleeuw. Het is het enige bedrijf dat instaat voor de behandeling van die kadavers in Vlaanderen. Dit jaar is al voor 360,14 ton aan “gezelschapsdieren” (honden, katten, cavia’s, konijnen, kanaries, duiven of kippen) door het bedrijf gepasseerd, blijkt uit cijfers van de Openbare Vlaamse Afvalmaatschappij Ovam.

(lees verder onder de grafiek)

Ontvetten

Smakelijk klinkt het niet, wat ermee gebeurt. Rendac somt het op de website op in acht stappen: aanvoeren, verkleinen, pasteuriseren, steriliseren, indampen, ontvetten, koelen en afvoeren. Niet meteen een hartverwarmend tafereel. “Het is gewoon de rol die we spelen”, zegt Sebastian Feyts, de managing director van Darling Ingredients, waar Rendac deel van uitmaakt. “Wij moeten ervoor zorgen dat kadavers op een sanitaire manier worden verwerkt om zo de verspreiding van ziektes te voorkomen.”

“Gruwelijk”, vindt dierenarts Els Vanhaver uit Aalter. “Ik heb vijftien jaar mijn praktijk en ik heb nog nooit dieren door Rendac laten meenemen. Ik vind dat geen gepast einde. Een huisdier is deel van de familie, voor veel mensen heeft zo’n dier de waarde van een enig kind. Dat laat je niet vermalen en verwerken tot god weet wat.”

“Een huisdier is deel van de familie, voor veel mensen heeft zo’n dier de waarde van een enig kind. Dat laat je niet vermalen en verwerken tot god weet wat”

Els Vanhaver

Dierenarts

Niet dat er één vaste procedure is als uw hond of kat sterft. Wordt het dier gevonden langs de weg, dan zamelt de gemeente of politie dat in en legt het tijdelijk in een koelruimte. “Dan zullen ze altijd proberen om de eigenaars te bereiken”, zegt Nathalie Debast van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten.

Alleen: niet elke gemeente heeft apparatuur om de chip uit te lezen en zo de eigenaars te contacteren. Daar loopt het dus al vaak mis. Vinden ze niemand, dan wordt het karkas sowieso naar Rendac overgebracht.

Dierenarts

Is je huisdier thuis gestorven of heeft het bij de dierenarts een spuitje gekregen, dan heb je verschillende opties. Je mag het dier meenemen naar huis, of je laat het bij de dierenarts. Die kan kiezen: ook Rendac, of crematie in een dierencrematorium. “Dat is de optie die ik altijd kies”, zegt Els Vanhaver.

(lees verder onder het kaderstukje)

Expert over waarom we dit zo erg vinden: “Ons beeld van dieren is anders dan vroeger”

Hoe komt het dat we zo gevoelig zijn voor wat er met een huisdier gebeurt nadat het sterft? “Ze zijn nu vaak een volwaardig lid van het gezin, dat is anders dan vroeger”, zegt professor Stef Aerts.

Is het “gruwelijk”, als je gestorven huisdier vermalen en verwerkt wordt tot biodiesel? En is het normaal dat je daar als eigenaar van een hond of kat wakker van ligt? Of zijn we te soft geworden?

“Ik snap dat het gevoelig ligt. Gevoeliger dan vroeger, alleszins”, zegt Stef Aerts, professor dierethiek aan Odisee Hogeschool en UGent. “Ons beeld van dieren is nu anders. Vroeg je vijftig jaar geleden aan iemand waar ze aan denken als het om “een dier” gaat, dan zouden ze een koe zeggen, of een boerenpaard of een varken. Een productiedier dus, waar je een economische relatie mee had. Een dier dat iets opbrengt. Nu heeft nog slechts een kleine minderheid zo’n economische relatie met dieren. We hebben nu vooral kleine huisdieren, die bij veel mensen een volwaardig lid zijn van het gezin. De technische logica van zo’n vilbeluik – we moeten de kadavers snel vernietigen om de verspreiding van ziektes te voorkomen – botst daardoor met je aanvoelen van dat dier als vriend van het huis.”

Volgens Aerts is het daardoor “logisch” dat het aantal mensen dat voor een crematie voor zijn dier kiest in plaats van verwerking bij Rendac, nog zal stijgen de komende jaren. “Al is zo’n crematie duurder, dat zal voor veel mensen ook meespelen in hun afweging.”

Bij zo’n crematie kan je je dier laten opbaren en begroeten, er zijn koffietafels voor gestorven honden. “Ik zie persoonlijk geen reden om zoiets te organiseren, maar wie zijn wij om te zeggen dat dat belachelijk of overdreven is?”, zegt Aerts. “Als die mensen daar behoefte aan hebben omdat het dier zo belangrijk is geweest in hun leven en omdat het hen helpt bij de verwerking van dat verlies, laat ze dat dan vooral doen.”

Somnia in Oudenburg is één van die gespecialiseerde dierencrematoria. “Wij cremeren hier zo’n vijfduizend dieren per jaar”, zegt zaakvoerder Sebastiaan Rodeyns. “Ieder jaar zien we een enorme stijging. De afgelopen twee maanden alleen al hebben we 814 dierencrematies gedaan.”

Volgens Rodeyns hebben veel eigenaars geen idee van het lot van hun huisdier eens het sterft. “Ze denken: Ach, in zo’n vilbeluik wordt mijn dier ook wel netjes gecremeerd. Maar sorry: in een grote hoop samengegooid worden en verwerkt worden tot biodiesel, dat is toch totaal iets anders dan wat wij doen.”

Bij Somnia wordt het dier altijd individueel gecremeerd. “In 20 procent van de gevallen willen de eigenaars er ook een afscheid bij”, zegt Rodeyns. “Dan leggen we het beestje mooi opgebaard en kunnen de eigenaars er nog een halfuurtje bij zijn. Soms is daar ook een samenkomst bij met een aantal mensen, met koffie of een kleine maaltijd.”

Eindbestemming

De gevoeligheid rond die eindbestemming van huisdieren groeit alleszins, zeggen zowel Rodeyns als Sebastian Feyts van Rendac. “Wij werken samen met een tweehonderdtal dierenartsen in Vlaanderen en Wallonië. Ik schat dat zij de helft van hun dieren naar ons brengen. De andere helft eindigt alsnog in het vilbeluik”, zegt Rodeyns.

Maar is dat zo erg, eindigen in een grote machine zodat met de stoffelijke resten van dieren nog iets kan worden gedaan? Rendac laat zelf trots weten dat de eindbestemming van de kadavers “groene energie” is.

“Het is gewoon de rol die we spelen. Wij moeten ervoor zorgen dat kadavers op een sanitaire manier worden verwerkt om zo de verspreiding van ziektes te voorkomen”

Sebastian Feyts

Wat moeten we ons daarbij voorstellen, groene energie uit dierenkadavers? Is dat dan gas, of gewoon warmte?

“Rendac produceert vet en meel, en verkoopt dat dan door”, zegt Jan Verheyen van Ovam, de Openbare Vlaamse Afvalmaatschappij.

Dat vet en die meel is wat overblijft nadat de dieren “verwerkt” zijn. “Het meel, de eiwitfractie die overblijft, gaat naar de cementindustrie”, zegt Sebastian Feyts van Rendac. “Ze gebruiken het als brandstof om de ovens op temperatuur te brengen. En het vet van de dieren wordt gebruikt om biobrandstoffen aan te maken. Ze maken bijvoorbeeld biodiesel.”

Cementoven

Het zijn de enige producten die van die kadavers gemaakt worden, verzekert Verheyen. De indianenverhalen dat er cosmetica gemaakt wordt van hondenkarkassen, of lijm, kloppen niet. “Het maken van lijm uit dierlijke bijproducten gebeurt niet in België”, zegt hij.

“Vroeger was de regelgeving veel soepeler”, zegt Theo Borgers van de Orde van Dierenartsen. “Dan werden huisdieren verwerkt tot dierenvoer, de huiden tot leer, enzovoort. Maar daar gingen dingen mis mee: er kwamen ziekteverwekkers door in de voedselketen. Sindsdien is dat gestopt en worden die dierlijke vetten en meelproducten enkel nog voor energie gebruikt, en bijvoorbeeld ook niet meer voor cosmetica.”

Als je cementovens of biodiesel wil vermijden, wat kan je dan best doen? Hoe kan je zelf in handen houden welk afscheid je dier krijgt? “De eigenaar kan zorgen dat zijn dier correct gechipt is, en dat die data liefst ook publiek gezet zijn zodat ze consulteerbaar zijn in de databank”, zegt Stefan Haustraete van Veda, de federatie van Dierenartsen. “Dan kunnen alle diensten je contacteren. En dan beslis je zelf wat er gebeurt.”

“Het komt dan inderdaad neer op de keuze die je zelf wil maken”, zegt Sebastian Feyten van Rendac. “En wat je bereid bent ervoor te betalen.”

Voor een crematie in een dierencrematorium begint de prijs vanaf zo’n 150 euro, voor verwerking in Rendac is dat vanaf een 40-tal euro.