‘Toplui uit het leger geven toe dat er een probleem is’: professor Tom Sauer ziet het somber in voor Oekraïne

Herinnert u zich nog eind 2022, toen de initiële schok over de Russische inval plaats had gemaakt voor optimisme? Tot ieders verbazing hield het Oekraïense leger behoorlijk stand, een voorjaarsoffensief zou het tij zelfs kunnen keren. Hoe anders is de situatie vandaag. De frontlinie loopt helemaal vast, Oekraïne geraakt maar niet voorbij de stevig ingegraven Russen. De oorlog verkeert in een impasse, waarbij steeds meer de moedeloosheid overheerst.

Is 2023 het jaar van de teleurstelling?

“Eind vorig jaar had Oekraïne her en der wat grondgebied teruggewonnen en dat zorgde voor een positieve vibe waar experts en journalisten graag in meegingen. Maar ik heb er nooit in geloofd. Oekraïne vecht nu eenmaal tegen een grootmacht.

“Een militaire vuistregel is dat de aanvaller qua troepensterkte groter moet zijn dan de verdediger, maar het Oekraïense leger telt zo’n 500.000 manschappen tegenover 1,2 miljoen Russische militairen. Het tegenoffensief was een mission impossible. Zo blijkt nu: het heeft niets opgebracht. Bij de troepen daalt dan ook de motivatie om te vechten. Het Oekraïense leger heeft moeite om nieuwe rekruten aan te trekken, de gemiddelde leeftijd aan het front is vandaag 43 jaar.”

Zegt u nu dat het voorbij is voor Oekraïne?

“Feit is dat Rusland op alle vlakken de sterkste is. Er wonen meer mensen, wat betekent dat er meer potentiële soldaten zijn. Het land is ook economisch sterker, heeft meer grondstoffen en grotere munitievoorraden. Oekraïne is qua munitie volledig afhankelijk van het Westen. Maar die steun kalft af. De Amerikaanse Republikeinen hebben nog weinig zin om te investeren in de oorlog en als Donald Trump volgend jaar verkozen wordt, dan is het gedaan. Oekraïne wacht ook nog op de 50 miljard euro van Europa, geld dat het land nodig heeft om zijn ambtenaren en soldaten te betalen. Als je hele plaatje bekijkt, dan zie ik niet in hoe Oekraïne deze oorlog ooit kan winnen.”

Moesten we niet koste wat het kost vermijden dat Vladimir Poetin deze oorlog zou winnen, al was het maar om te vermijden dat bijvoorbeeld China zich gesterkt voelt om hetzelfde te proberen in Taiwan?

“Ja, dat beweren sommige experts, maar dat zijn stellingnames die gebaseerd zijn op angst. Ik vind het evengoed gevaarlijk als Oekraïne wint. Het overleven van Poetin hangt immers af van deze oorlog: hij mag en zal niet verliezen. Hij zal er alles aan doen om te winnen, en vergeet niet dat hij nog een kaart achter de hand heeft, namelijk kernwapens.

“Het probleem ligt niet enkel bij Poetin. Sommige analisten verklaren de inval in Oekraïne als een voorbode van een ongebreidelde uitbreidingsdrang van Poetin, maar daar ben ik het niet mee eens. Ik denk dat Poetin zich bedreigd voelde door de beloftes over een uitbreiding van de NAVO. Daarmee heeft het Westen hem gekoeioneerd en vernederd. Dat praat de inval natuurlijk niet goed, maar ook wij hebben een aandeel in dit conflict.”

Dus, wat nu?

“Het is tijd om te onderhandelen. En snel, anders riskeert Oekraïne nog meer territorium te verliezen aan Rusland, om over de vele gesneuvelde en gewonde soldaten nog te zwijgen. Ik begrijp dat dat geen leuke boodschap is voor Oekraïne, maar internationale politiek is niet fair en de oorlog moet stoppen. Het conflict loopt ook in de weg van andere prioriteiten waarvoor we Rusland nodig hebben, zoals de wereldeconomie of de klimaatverandering. Ik denk dat een onderhandelde vrede op dit moment de minst slechte oplossing is.”

Hoe zou een vredesakkoord eruit kunnen zien?

“Voor beide partijen wordt het geven en nemen. Als er een akkoord komt, dan betekent dat dat Oekraïne een iets kleiner maar wel soeverein land blijft waarvan de veiligheid door het Westen wordt gegarandeerd. Het land kan democratisch worden, Zelensky kan blijven en er is het vooruitzicht van de toetreding tot Europa. Oekraïne verliest dan enkel de Krim en de Donbas, alsook het lidmaatschap voor de NAVO, want dat zal voor Poetin onbespreekbaar zijn. Rusland wint territorium maar verliest wel een deel van de Russische invloedssfeer.”

Is zo’n akkoord realistisch? Volodymyr Zelensky heeft altijd te kennen gegeven dat hij niet met Poetin aan tafel wil.

“Zelensky wil natuurlijk herkozen worden, als politicus heeft hij tijd nodig om die bocht te maken. Maar ook in Oekraïne begint het te dagen dat de oorlog in een impasse zit. Toplui uit het leger geven publiekelijk toe dat er een probleem is.”

Hoe staan zijn bondgenoten, met name de EU en de Verenigde Staten, tegenover onderhandelingen?

“Er is verdeeldheid. De oorlogsmoeheid neemt alleszins toe. De gemiddelde Amerikaan ligt niet wakker van Oekraïne. In Europa staan Polen en de Baltische staten nog als één man achter Oekraïne, maar de Ieren of de Portugezen geven niet zoveel om de Donbas. Ook politiek is er veel aan het schuiven. Geert Wilders is nooit een voorstander geweest van massale steun aan Oekraïne. Er komen Europese verkiezingen aan. Als de extreemrechtse partijen het goed doen, dan zal het lastig worden voor Zelensky.”