Kracht vulkaanuitbarsting IJsland neemt af, vissersdorp blijft (voorlopig) gespaard

Na wekenlang sluimeren en bang afwachten gebeurde het gisteravond dan toch. Om 22.17 uur plaatselijke tijd - 23.17 uur bij ons - begon er op het vulkanische systeem Svartsengi, op het zuidwestelijke schiereiland Reykjanes, een grote uitbarsting.

Uit een kloof van maar liefst vier kilometer lang werd lava meer dan honderd meter hoog de lucht in gespuwd. De lucht kleurde er oranje en rood. 

De uitbarsting komt niet geheel onverwacht. Al een maand zijn de ogen gericht op het vulkanische systeem. Dagelijks werden er tussen de 1.500 en 1.800 aardbevingen geregistreerd en het IJslands Meteorologisch Instituut (IMO) detecteerde grote hoeveelheden magma dicht onder het aardoppervlak. De kans op een uitbarsting was dus reëel. 

Grote ongerustheid was - en is - er vooral voor het nabijgelegen vissersdorp Grindavik. De 4.000 inwoners werden meer dan een maand geleden al geëvacueerd. De voorbije weken mochten ze af en toe terug naar hun huis om spullen op te halen, maar wonen en slapen mochten ze er niet. 

Voorlopig lijkt het dorp gespaard te blijven van de uitbarsting. Het zuidelijkste punt van de kloof bevindt zich momenteel nog steeds op zowat drie kilometer van Grindavik. En de lava, die stroomt naar het noorden, weg van het dorp dus. Volgens geoloog Bjorn Oddson is de uitbarsting "redelijk goed gelokaliseerd" als het gaat over mogelijke schade. 

"Zoals het er nu naar uitziet, lijken we behoorlijk geluk te hebben met de locatie en de ontwikkeling van de uitbarsting", zegt Sigurður Ingi Jóhannsson, de minister van Infrastructuur. "We hopen dat dat zo zal blijven." 

Want het blijft bang afwachten. "Dit soort uitbarstingen kan een paar dagen, maar ook een paar weken of maanden duren. Dat is niet te voorspellen", zegt Karen Fontijn, vulkanoloog aan de ULB. "Als de scheur zich meer naar het zuiden zou openen, zou het dorp alsnog bedolven kunnen worden." Het gevaar is nog niet geweken, benadrukt ook Halldor Geirson van het Instituut voor Aardwetenschappen van de Universiteit van IJsland.

De inwoners van Grindavik die hoopten om Kerstmis thuis te kunnen vieren, zijn er alleszins aan voor de moeite. De autoriteiten gaan ervan uit dat ze sowieso nog niet meteen naar huis kunnen. 

Ondertussen is ook de kracht van de uitbarsting afgenomen, zo benadrukt het IMO. "Dat zegt niets over hoelang deze uitbarsting zal duren", benadrukt het IMO. "Het betekent wel dat de uitbarsting een evenwichtstoestand bereikt."

Om een idee te geven: gisteravond kwam er naar schatting 150 tot 200 kubieke meter lava per seconde uit de vulkaan. Tien uur later is dat nog "maar" 10 tot 20 kubieke meter per seconde. "Dat gebeurt wel vaker bij zulke uitbarstingen", zegt professor Fontijn. "De eerste uren of dag is de uitbarsting intens, nadien stabiliseert het. Nu is het vooral afwachten hoelang het zal duren. En dat is écht niet te voorspellen."

Voor het internationaal vliegverkeer zijn er momenteel geen gevolgen, zo benadrukt de IJslandse luchthavenautoriteit Isavia. "Als er weinig tot geen vulkanische as in de atmosfeer terechtkomt, is er mogelijk geen impact op het luchtverkeer", zegt Jon Porter van weersvoorspellingsdienst AccuWeather. 

En net daar zit het verschil met de uitbarsting van de vulkaan Eyjafjallajokull in maart 2010. Toen kwam er een grote aswolk vrij, waardoor een week lang het vliegverkeer in Europa ernstig verstoord raakte. Zo'n 100.000 vluchten werden toen geannuleerd. Volgens vulkanologen is het onmogelijk dat bij deze uitbarsting een dergelijke grote aswolk vrij zou komen. 

Wél gevolgen zijn er voor de Blue Lagoon, de populaire felblauwe thermische baden. De toeristische trekpleister, die ook in het zuidwesten van IJsland ligt, heeft beslist om uit voorzorg de deuren tot minstens 28 december gesloten te houden. "Daarna zullen we de situatie opnieuw evalueren."