Wie van rechts komt, heeft voorrang. Het wordt je als kind al ingepeperd. Maar in de gemeente Begijnendijk wordt de regel volledig verbannen. “Bij kruispunten waar de regel geldt, zien we vaak extra ongevallen”, zegt burgemeester Bert Ceulemans (Samen). “Zelfs een klein beetje twijfel kan al leiden tot een botsing. Daarom hebben we besloten de regel af te schaffen en resoluut te gaan voor duidelijke signalisatie.” Tegen eind 2025 zullen alle borden er staan - “we moeten per kruispunt stemmen op de gemeenteraad”.

“Geen spijt van”

Glabbeek schafte de voorrang van rechts al in 2017 volledig af. Het aantal ongevallen in de landelijke gemeente daalde er sindsdien van 48 naar 22. Dilbeek schrapte de regel in 2015 op straten die aanvoelen als hoofdstraat. En ook gemeenten als Lubbeek, Gooik, Wervik, Tielt-Winge, Bekkevoort, Linter, Geel en Lede maakten er komaf mee.

“Dat is een zeer goede beslissing geweest”, zegt schepen Robert De Mulder (CD&V) van Lede, die in 2019 voorrangsborden plaatste op 33 kruispunten. “Voordien hadden we één zwart punt: er ging geen week voorbij of het zat erop. Het is nu overal veel veiliger geworden, we hebben er geen berouw van. En de maximumsnelheid wordt goed nageleefd, al zijn er altijd wel uitzonderingen.”

Sindsdien is de voorrangsregel alleen maar verder ingeperkt. Keerbergen, Waarschoot, Waregem, Londerzeel, Lendelede, Linter, Sint-Gillis-Dendermonde, Schoten, Boechout, Ternat, Leuven, Affligem, Eeklo, Hoeilaart, Evergem en Aalst: allemaal schrapten ze de basisregel de voorbije jaren op minstens één kruispunt. Vaker nog in hele wijken of als onderdeel van een circulatieplan.

In Merelbeke, Lille en Temse kwamen er de voorbije jaren wel nog straten bij mét voorrang van rechts. Maar dat ging telkens gepaard met de invoering van een zone 30. De voorrang van rechts dient er “om het verkeer af te remmen en het doorgaand (sluip)verkeer te ontmoedigen”.

Minder ongevallen

De daling van het aantal kruispunten met voorrang van rechts heeft al een impact op de ongevallenstatistieken. In 2017 vergoedden de Belgische verzekeringsmaatschappijen nog de schade bij 15.000 ongevallen wegens het niet naleven van de voorrang van rechts. In 2022 waren dat er nog 13.000.

De cijfers komen van verzekeringskoepel Assuralia, gebaseerd op de aanrijdingsformulieren zonder betwisting die de autoverzekeraars in België hebben ontvangen. Dat waren er 230.000 in 2022. In 2017 was nog in 6,56 procent van de ongevallen de voorrang van rechts in het geding. Dat aandeel was in 2022 gedaald tot nog maar 5,76 procent.

Echt veiliger?

Of het afschaffen van de regel de verkeersveiligheid ook echt ten goede komt, is een andere vraag. Assuralia wijst erop dat ‘voorrang van rechts’ wegzakt uit de top 5 van vaakst voorkomende ongevallen. Maar de nieuwkomer in die top 5 is de categorie ongevallen waarbij iemand een stopbord of omgekeerde driehoek negeerde.

“Voorrang van rechts is de basisregel waar je altijd op terugvalt als er geen borden staan”, zegt Stef Willems van verkeersveiligheidsinstituut Vias. “Dat geldt niet alleen in ons land, maar ook elders. Als je die regel volledig wil afschaffen, moet je op elk kruispunt voorrangsborden plaatsen.”

En dat is volgens Vias niet overal aan te raden. “Als je wegen hebt die ongeveer gelijkwaardig waren, creëer je een straat waar auto’s harder gaan rijden. Als je een duidelijke hoofdweg hebt, kan je het overwegen. Maar het is wel belangrijk om daarna snelheidscontroles te doen.”

De Fietsersbond vraagt om aanpassingen kruispunt per kruispunt te beoordelen. “Als het is om een kruispunt meer leesbaar te maken, is het geen slechte ingreep”, zegt beleidsverantwoordelijke Wies Callens. “In de praktijk staan veel automobilisten al spontaan hun voorrang af aan fietsers. Het voelt veiliger als je die voorrang ook echt hebt, zeker als je door huizen of geparkeerde auto’s niet kan zien of er iemand van rechts komt.”

De politie schreef in de eerste zes maanden van dit jaar 3.690 boetes uit wegens het niet verlenen van voorrang. Maar die statistiek maakt geen onderscheid tussen de voorrang van rechts en andere voorrangsregels. En dan nog is het aantal boetes veel kleiner dan die voor pakweg alcoholgebruik (23.000), parkeren (245.000) of snelheid (meer dan 3 miljoen).