Elke maand 12 kinderen naar ziekenhuis bij gebrek aan andere plaats: crisishulp voor kinderen kraakt in z'n voegen

"Wat doen we met de negenjarige jongen?", vraagt jeugdrechter Michiel Steel. Voor hem zit een team consulenten van de sociale dienst van de jeugdrechtbank in Antwerpen. Zij hebben de taak om een plaats te vinden voor een jongen van negen die niet thuis kan blijven omdat het daar onveilig is. Het team zit met de handen in het haar.

"Wij zijn heel last minute wanhopig op zoek naar een plaats voor een negenjarig mannetje", zegt Koen, een van de consulenten aan de telefoon. Even later komt een verlossend bericht. "Goed nieuws, we hebben een plaatsje gevonden in een kinderziekenhuis." De jeugdrechter slaakt een zucht van verlichting. Het kind kan er tot na het weekend een bed krijgen.

De jongen van negen is niet ziek en het ziekenhuis kan hem eigenlijk niet de zorgen bieden die hij nodig heeft. Toch is dit geen uitzondering. Dit jaar werden al 147 kinderen en jongeren in crisis opgevangen in het ziekenhuis. Dat zijn er 12 per maand. Een cijfer dat sterk gestegen is.

Het gaat niet enkel om baby's en kleuters, maar ook over pubers, tieners en zelfs jongeren tot 17 jaar. Sommigen verblijven in het ziekenhuis omdat ze ook medische zorgen nodig hebben, maar de meesten komen er terecht omdat er geen plaats is in een pleeggezin of een jeugdvoorziening.

"Kinderen komen hier soms binnen met de politie", vertelt Veronique Demuynck. Ze is hoofdverpleegkundige van het AZ Delta in Roeselare en ving in het verleden al verschillende kinderen in een crisissituatie op. "We hadden hier een jongen van een jaar of 12 die woedeaanvallen kreeg en in de speelzaal tegen een deur heeft gestampt."

"Toen heb ik naar de consulent gebeld en gezegd dat hij hier weg moet omdat het niet veilig was voor mijn team. 's Avonds kwam de politie die jongen halen. Hij ging een nachtje in de cel moeten slapen. Dat konden we niet over ons hart krijgen en dus hebben we hem toch nog een nachtje bij ons gehouden."

Afgelopen zomer werd het te veel voor het ziekenhuis. De directie schreef een brief aan het Agentschap Opgroeien dat bevoegd is voor de crisisplaatsen. "Wij stellen vast dat de frequentie van de opnames aanzienlijk toeneemt en het ook steeds langer duurt alvorens er een passende oplossing kan worden gevonden", staat er onder meer te lezen.

"Wij richten u dan ook dit schrijven vanuit een oprechte bezorgdheid voor deze kinderen, maar ook voor onze medewerkers van wie steeds meer verwacht wordt." Zo zouden medewerkers kinderen naar de speelpleinwerking brengen en hen weer ophalen, meenemen naar huis of voorzien van kleding en lunch. 

Het personeel in het ziekenhuis heeft niet de middelen en tijd om die kinderen op te vangen en te begeleiden. Dat zegt ook professor Inge Gies, diensthoofd van het kinderziekenhuis van het UZ Brussel in "De ochtend" op Radio 1. Ook zij ziet de afgelopen jaren een grote toename in het aantal sociale opnames. Soms voor één nacht of een paar dagen, maar soms zelfs voor een paar maanden.

"Je moet je dat voorstellen: als een kind geplaatst wordt, wil dat zeggen dat niemand uit de omgeving van dat kind kan instaan voor de zorg", zegt professor Gies. "Het kind is helemaal alleen en komt in een nieuwe situatie terecht waar het wel een dak boven zijn hoofd heeft en eten krijgt, maar waar ons personeel absoluut niet voldoende geschoold is om dat kind emotioneel op te vangen en te begeleiden."

Margot Cloet van Zorgnet Icuro, de koepel van alle Vlaamse algemene ziekenhuizen, sluit zich daarbij aan. Ze denkt trouwens dat het om meer dan 147 kinderen gaat. "Ik denk dat de cijfers zwaar onderschat zijn, omdat ziekenhuizen niet steeds registreren dat jongeren uit de jeugdhulp opgenomen worden. Soms worden ze ook door politie of parket gebracht."

Een oplossing is dus nodig. Maar die is er voorlopig niet, reageert Bruno Vanobbergen van het Agentschap Opgroeien. "Uiteraard is dit op langere termijn geen goede oplossing, maar op korte termijn is er vandaag geen andere mogelijkheid. Ik heb dan liever dat het ziekenhuis mee zijn verantwoordelijkheid opneemt."

De problemen zijn dan ook groter dan de ziekenhuizen alleen. De vraag naar crisishulp bij jongeren is de afgelopen vijf jaar met 40 procent gestegen. Twee derde van de hulpvragen blijft onbeantwoord omdat er een tekort is aan plaatsen en personeel. Gevolg: ziekenhuispersoneel, maar ook begeleiders van het internaat nemen kinderen en jongeren noodgedwongen mee naar huis.

"Ik ben de eerste om te zeggen dat het systeem kraakt en het fundamenteel heraangepakt moet worden", geeft Vanobbergen toe. "Maar dit is tegelijkertijd een wake-up call naar de scholen, kinderopvang en het jeugdwerk om aandacht te hebben voor de signalen die kinderen en jongeren uitsturen en op een gepaste manier te reageren zodat situaties niet escaleren."