Na twee dagen en twee nachten onderhandelen aan een stuk zijn het Europees Parlement, het Spaanse voorzitterschap van de Raad van de EU en de Commissie het eens geworden over de vijf laatste puzzelstukken van het migratiepact dat de Commissie in 2020 voorstelde.

”Na jaren van politieke impasse zijn we tot een akkoord gekomen over een verbeterd asiel- en migratiepact”, twitterde de Nederlander Jeroen Lenaers (CDA). Al sinds de migratiecrisis in 2015 zijn de Europese lidstaten op zoek naar een beter migratiebeheer. ”Met dit pact beschermen we onze buitengrenzen en krijgen we grip op migratie.” ”Dit is een historisch moment”, zei Europees Commissaris Ylva Johansson.

Aan de buitengrenzen komt er een verplichte grensprocedure en screening van migranten. Dat laatste moet het moeilijker maken voor migranten om door te reizen naar bijvoorbeeld West-Europa.

Wie uit een land komt waarvan het erkenningspercentage lager ligt dan 20 procent, komt in een snelle procedure terecht in op te richten centra. Dat moet leiden tot een snellere terugkeer als de aanvraag is afgewezen.

Tussen de lidstaten komt er een systeem van ‘verplichte solidariteit’ als een land aan de buitengrens onder druk komt. Lidstaten kunnen asielzoekers overnemen van bijvoorbeeld Italië of Griekenland, maar zullen dit via een financiële bijdrage ook kunnen “afkopen”.

Er is ook een speciale verordening voor crisissituaties, waarbij de regels verruimd worden en een land meer tijd krijgt om aanvragen af te handelen. Op aandringen van de lidstaten is daarin voorzien dat ook ‘instrumentalisatie’ van migratie, zoals Wit-Rusland in 2021 deed, ingeroepen kan worden om een crisissituatie af te kondigen.

De onderhandelingen tussen de lidstaten en het Europees Parlement verliepen moeilijk. De lidstaten waren niet bereid om veel toe te geven op hun onderhandelingspositie. Maar met de Europese verkiezingen in het vooruitzicht, was de druk groot om tot een compromis te komen.

“Mochten we falen, dan zou dit een zware klap zijn voor de hele EU en een vreselijke boodschap uitsturen naar de kiezers”, zei vooraf de sociaaldemocraat Juan Pablo Aguilar-Lopez, een van de hoofdonderhandelaars.

Het akkoord betekent dat de opdracht van staatssecretaris voor Migratie Nicole De Moor tijdens het Belgisch voorzitterschap van de Raad van de EU iets lichter wordt. Ze zal er wel moeten voor zorgen dat dit principeakkoord nog goedgekeurd wordt door het voltallige Europees Parlement en een bijzondere meerderheid van de lidstaten. De Hongaarse premier Viktor Orban heeft al aangekondigd dat zijn land zich zal verzetten.