Freddy Horion over zijn mogelijk vertrek uit gevangenis: ‘Voer dan de doodstraf uit, dat is humaner’

“U weet toch dat 99 procent van alle gedetineerden ooit vrijkomt?”, zo becommentarieerde een bron binnen het gevangeniswezen donderdagavond het arrest-Horion. “Dat betekent dat 1 procent nooit vrijkomt.”

Het is al decennia een ongeschreven én onverbiddelijke regel. Een aantal gedetineerden zal nooit vrijkomen. Het is niet duidelijk wie die zogenaamde negatieve selectie maakt. De 72-jarige seriedoder Staf Van Eyken, al 51 jaar in de gevangenis, staat op de lijst. Samen met onder meer Marc Dutroux (67) en dus ook Freddy Horion (76).

Valse bekentenis

Horion werd begin jaren 80 door het assisenhof schuldig bevonden aan zowel de moord op vijf leden van het gezin van Roland Steyaert in juni 1979 als de roofmoord op de Russische Helena Lichatchewski, enkele maanden eerder. Voor velen is duidelijk dat Horion die laatste moord niet pleegde. Hij erkende in 2009 in brieven aan een vroegere ondervrager en aan deze krant dat hij destijds een valse bekentenis aflegde om de ware dader, een jeugdvriend R., een leven in vrijheid te schenken en “het voor mij toch niks uitmaakte”.

Vlaanderen kende een voor en na Freddy Horion. Hij koos tijdens zijn proces voor de looks van de ultieme slechterik. Het was zijn eigen keuze om bij wijze van boetedoening de belichaming te worden van het ultieme kwaad. Aan het eind van zijn proces vroeg hij de jury om hem op te sluiten in de diepste kerker: “Met jullie moet ik toch niet verder leven.”

Hoewel hij al 44 jaar in de gevangenis zit, heeft Horion een enorme vriendenkring met wie hij intens corresponeert. Hij vond jonge strafpleiters als Bart Vosters en recent Jürgen Millen bereid om er pro Deo een levensmissie van te maken om hem vrij te krijgen.

‘Matig risico’

Horion werd tijdens een laatste groot psychiatrische onderzoek in 2018, op vraag van de Gentse strafuitvoeringsrechtbank (SURB) beoordeeld als helemaal geen psychopaat. Hij pleegde de moorden in een als uniek beoordeelde opwelling van wrok, omdat een volksjury hem enkele jaren daarvoor erg zwaar had bestraft voor enkele met R. gepleegde diefstallen. Het college oordeelde vijf jaar geleden dat hij niet langer thuishoort in de gevangenis, maar te lang in detentie zit om te kunnen wennen aan de veranderde samenleving. Het adviseerde reclassering in de forensische psychiatrie, maar justitie ging daar nooit op in.

Op 9 mei van dit jaar veroordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) de Belgische staat wegens ‘onmenselijke behandeling’. Op 13 november bekrachtigde het Antwerpse hof van beroep dat arrest door de staat te veroordelen tot een dwangsom van 1.000 euro per dag waarin er binnen de zes maanden geen stappen worden gezet naar reclassering. Pas woensdag geraakte dat nieuws ook bekend bij het grote publiek.

Volgens justitieminister Paul Van Tigchelt (Open Vld) is het geen uitgemaakte zaak dat Horion ongevaarlijk zou zijn: “Ik heb verslagen van de psychosociale dienst in de gevangenis gelezen en die zeggen dat Horion wel nog gevaarlijk zou kunnen zijn, dat er een risico is op manipulatie en dat hij mensen inpalmt.”

Volgens zijn advocaat Jürgen Millen verwijst de minister naar hetzelfde rapport uit 2018. “Dat verslag zegt dat hij niet meer in de gevangenis hoort te zijn”, zegt Millen. “Dus vergeet gevaarlijkheid. Er staat in het verslag wel dat er een ‘matig risico’ op recidive is, maar dat geldt voor ieder van ons. De minister doet het psychiatrisch verslag geweld aan.”

Gerechtspsychiater Hans Hellebuyk bevestigt dat ‘matig risico’ voor iemand als Horion de best mogelijke score is: “Er bestaan risico-taxatiesystemen. ‘Matig’ is wat de gemiddelde gedetineerde krijgt.”

Het kabinet-Van Tigchelt laat weten dat de jaarlijkse SURB-verslagen wel degelijk afwijken van het rapport uit 2018. Horion verschijnt in maart opnieuw voor de SURB.

Gert Verhulst

Freddy Horion verscheen daar al meer dan 30 keer met een verzoek om verlof of vrijlating en beschreef op 30 januari 2021 in een brief aan De Morgen hoe hij de afwijzingen telkens ervaart: “Vier jaar geleden zei ik op de SURB: als je mij geen kans wil geven, voer dan de doodstraf uit, dat is humaner dan de psychische foltering die ik nu al jaren moet ondergaan.”

In een recentere brief, op 20 mei, beklaagde hij zich over de reacties in de media op het arrest van het EHRM: “In een tv-programma, De tafel van vier, vroeg Gert Verhulst aan de mensen aan tafel of het kon dat ze mij vrijlieten. Natuurlijk zeggen die mensen nee. Ze worden daarmee overvallen en weten niet waar het over gaat. Die Verhulst heeft zoiets niet te vragen, er hebben zeven internationale rechters beslist dat ik moet reclasseren.”

In dezelfde brief heeft hij het over Johan Steyaert, de broer van Roland Steyaert. Hij reageerde donderdag aangeslagen op het nieuws over het arrest. Hij ziet Horion het liefst sterven in de gevangenis. “Spijtig dat ze het praatprogramma van Marlène de Wouters niet heruitzenden", schreef Horion. “Meer dan twintig jaar geleden zat die broer in de studio. Marlène zei: ‘Zou u er zich niet beter mee verzoenen dat hij zal vrijkomen?’ Daarop antwoordde hij dat ik nooit spijt betoond had tegenover hem. ‘Als hij u een brief zou sturen’, vroeg Marlène, ‘zou u dan tevreden zijn?’ Hij zei: ‘Ik zou hem niet eens openen.’”