Strengere voorwaarden voor sociaal wonen: voorrang voor werkende huurders en geen contracten voor het leven meer
Voorrang voor sociale huurders die werken, een begeleidingstraject voor werkloze sociale huurders en geen levenslange contracten meer. Het zijn enkele nieuwe regels die de Vlaamse regering heeft vastgelegd voor sociaal wonen, schrijft de krant Het Laatste Nieuws. Die gaan in vanaf 1 januari 2025. "Er zit iets fouts in het systeem dat niet-werkenden aanmoedigt om geen werk te zoeken, en werkenden ontmoedigt. Dat willen we veranderen", zegt Vlaams minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA).
Vlaams minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA) sleutelt al langer aan het systeem van sociaal wonen. Werkloze sociale huurders moeten zich sinds dit jaar bijvoorbeeld verplicht inschrijven bij de VDAB. En mensen die een sociale woning willen huren, moeten vanaf volgend jaar kunnen aantonen dat ze onvoldoende eigen financiële middelen hebben.
En daar komen vanaf 2025 nieuwe, strengere regels bij. Wat daarbij het meest in het oog springt: wie werkt, krijgt voorrang als hij een sociale woning wil huren in de gemeente waar hij werkt. En werkende sociale huurders worden gecompenseerd voor de hogere huurprijs met een zogenoemde doorstroompremie. Die kan oplopen tot 2.500 euro. Â Â Â
We zijn ervan overtuigd dat er iets fouts zit in het systeem dat niet-werken aanmoedigt en werken ontmoedigt. En daar willen we iets aan doen.
Diependaele: "Systeem moedigt mensen niet aan"
"De laatste jaren hebben we al verschillende maatregelen genomen. Met als enige doel: ervoor zorgen dat mensen die het meest nood hebben aan een sociale woning, daar ook het meest kans op maken", zegt minister Diependaele in "De ochtend" op Radio 1. De nieuwe, strengere regels moeten daar ook toe bijdragen.
De regering baseert zich daarvoor op nieuw onderzoek van Steunpunt Wonen naar de situatie van sociale huurders op de arbeidsmarkt. Daaruit blijkt dat werkloze sociale huurders 26 procent minder kans hebben om aan de slag te gaan. Uit cijfers van het departement Wonen blijkt dat 55 procent van de arbeidsgeschikte sociale huurders effectief werkt.
Volgens Diependaele zit er iets fouts in het systeem "dat niet werken aanmoedigt en werken ontmoedigt", en daar wil hij iets aan doen. De exacte huurprijs van een sociale woning wordt bepaald aan de hand van inkomen. Als je werkloos bent, is je huurprijs lager. Ga je werken, dan stijgt je inkomen, en dus ook de huurprijs. Je riskeert ook om op termijn je sociale woning te verliezen. Dat moedigt mensen niet aan om een job te zoeken, zegt Diependaele.
Strengere regels voor sociaal wonen: "Werken mag niet ontmoedigen"
Werkende kandidaat-huurders krijgen voorrang
Daarom wil de minister werkende huurders meer belonen. Kandidaat-huurders die minstens één jaar werken in de gemeente waar ze willen huren, krijgen voorrang. Werkende kandidaat-huurders in een bepaalde gemeente krijgen dus voorrang op werkloze arbeidsgeschikte kandidaat-huurders in diezelfde gemeente. Die voorrangsregel geldt vanaf 2025. Ook als je als sociale huurder wil verhuizen naar de gemeente waar je werkt, krijg je voorrang.
Vanaf 1 januari 2024 geldt overigens de voorrangsregel van lokale verankering. Dat wil zeggen: voorrang voor kandidaten die kunnen aantonen dat ze minstens 5 van de voorbije 10 jaar onafgebroken in de gemeente of het werkingsgebied van de woningmaatschappij hebben gewoond waar ze een sociale woning zoeken. Navraag bij het kabinet van Diependaele leert dat lokale verankering zal primeren boven werk. Een werkloze kandidaat-huurder in de eigen gemeente heeft met andere woorden voorrang op een werkende kandidaat-huurder uit een andere gemeente.
De hogere huurprijs die werkenden betalen, wordt gecompenseerd met een zogenoemde doorstroompremie. Dat bedrag wordt opgebouwd tijdens de huurperiode en uitbetaald op het moment dat mensen naar de private woningmarkt overstappen. Het bedrag kan oplopen tot 2.500 euro. "Op die manier kunnen mensen tijdens de periode dat ze huren en werken, een spaarpotje opbouwen dat hen helpt als ze later zelf de stap zetten naar de private huur- of koopmarkt", zegt Diependaele.
Beter begeleiden naar werk
Daarnaast zullen werkloze sociale huurders beter begeleid worden naar werk. Op dit moment moeten ze zich al inschrijven bij de VDAB. Vanaf 2025 zal er ook samen met de VDAB een actieplan opgemaakt worden om mensen effectieve stappen te zetten naar een opleiding of werk. Deze maatregel zal niet alleen gelden voor mensen die op dit moment al huren, maar ook voor wie kandidaat-huurder is.
Geen contracten "voor het leven" meer
En nog een laatste maatregel: er komt een einde aan de huurcontracten "voor het leven". Op dit moment zijn alle contracten die voor 1 maart 2017 gesloten werden, van onbepaalde duur. In theorie zouden huurders dus permanent in een sociale huurwoning kunnen blijven.
Maar die contracten zullen worden omgezet naar contracten van 9 jaar. Na die periode kan het contract worden stopgezet als blijkt dat de huurder bijvoorbeeld intussen meer verdient dan in de voorwaarden staat, of als er andere regels worden geschonden. Voor 55-plussers, mensen met een ernstige handicap of mensen die arbeidsongeschikt zijn, zou er wel "een zekere billijkheid" ingebouwd worden.
"We bouwen ook meer sociale woningen"
Momenteel staan ongeveer 176.000 mensen op de wachtlijst voor een sociale woning, de wachttijd bedraagt ongeveer 4 jaar. De nieuwe maatregelen maken de toegang nog strikter.
"Sociale woningen zijn voor mensen die het een periode in hun leven moeilijk hebben om in hun woonbehoefte te voorzien", zegt Diependaele. "Een sociale woning biedt kansen om op eigen benen te staan. Om een opleiding te volgen, werk te zoeken, andere zaken op orde te krijgen. Als dat gelukt is, is het de bedoeling dat mensen doorstromen naar de privémarkt. Zo komt die sociale woning opnieuw vrij voor mensen die op dat moment uitdagingen tegenkomen en ondersteuning van de samenleving nodig hebben."
Sociale woningen zijn voor mensen die het een periode in hun leven moeilijk hebben om in hun woonbehoefte te voorzien.
Een andere vraag is of er niet ook meer sociale woningen moeten bij komen. Daar wordt volgens Diependaele aan gewerkt. "Het ene sluit het andere niet uit. Enerzijds willen we sociale woningen meer toeleiden naar mensen die er het meest nood aan hebben. Anderzijds willen we meer sociale woningen bouwen."
Volgens de minister wordt momenteel de laatste hand gelegd aan cijfers over het aantal sociale woningen dat er dit jaar is bij gekomen. Hij is voorzichtig positief. "Het lijkt erop dat we het iets beter doen dan andere jaren. Maar dat moet de komende dagen dus nog bevestigd worden."
Een aanzienlijk deel van het budget voor de renovatie en bouw van sociale woningen blijft onaangeroerd. In 2022 werd 685 miljoen euro van de beschikbare 2 miljard euro voor sociale-woningbouw effectief geïnvesteerd.