Kan het moeizame vredesproces in Noord-Ierland een voorbeeld zijn voor het Israëlisch-Palestijnse conflict?

Het lijkt op het eerste gezicht wat vergezocht, maar er zijn wel degelijk parallellen te trekken tussen de situatie in Noord-Ierland en die in het Israëlisch-Palestijnse conflict. Dat zegt Joost Augusteijn, professor Europese geschiedenis aan de Universiteit Leiden, gespecialiseerd in het Noord-Ierse conflict.

Beide conflicten hebben een erg lange geschiedenis. "Het Ierse conflict gaat al 800 jaar terug", legt Augusteijn uit in "De ochtend" op Radio 1. "Ook het conflict in Palestina kent een lange geschiedenis."

In beide gevallen zitten de Britten er voor iets tussen. Palestina was een Brits mandaatgebied. Ierland was eeuwenlang helemaal in Britse handen.

Er was volgens professor Augusteijn bij de Britse dekolonisatie een patroon waarbij ze hun voormalige kolonie (red. of mandaatgebied) in stukken deelden als er groepen met tegengestelde wensen of onoverbrugbare verschillen woonden.

"Dat is in India en Pakistan gebeurd, dat is in Ierland en Noord-Ierland gebeurd en dat is ook gebeurd in Israël tussen Israël en de Palestijnse gebieden", legt hij uit.

Meestal ging het om religieuze verschillen. "In India was dat tussen moslims en hindoes, en in Ierland tussen protestanten en katholieken. In Palestina was de situatie nog iets complexer, maar gaat het vooral om joden, moslims en christenen."

Erg succesvol was die splitsing bij de dekolonisatie meestal niet. "Het zijn zo goed als allemaal conflicthaarden geweest de afgelopen 50 à 60 jaar."

Van eind jaren 60 tot 1998 verliep het conflict in Noord-Ierland zeer bloedig. Tijdens de zogenoemde troubles vielen duizenden doden bij bomaanslagen, moordpartijen, ontvoeringen en andere gewelddaden.

"Toen dacht iedereen dat het conflict onoplosbaar was", zegt Augusteijn. "De ene groep wilde dat Noord-Ierland opgeheven werd, de andere groep wilde dat het bleef bestaan als onderdeel van het Verenigd Koninkrijk. Die twee doelen zijn onverenigbaar. Het geweld leek dus te blijven doorgaan, toch heeft men een oplossing gevonden."

De doorbraak kwam met het Goedevrijdagakkoord in 1998. De Britse premier Tony Blair, zijn Ierse tegenhanger Bertie Ahern en de meeste protestantse en katholieke partijen in Noord-Ierland sloten een vredesakkoord, waarna het zelfbestuur terugkeerde naar de regio, de milities ontwapenden en de grens met de Ierse Republiek openging.

Het zaadje voor die doorbraak was volgens de professor al begin jaren 80 geplant. "Toen hebben ze zich gerealiseerd dat er geen militaire oplossing was voor het conflict, maar dat de oplossing politiek zou zijn."

"Die realisatie is het kernpunt", benadrukt Augusteijn. "Daarnaast moet je ook alle andere partijen overtuigen om met elkaar te praten. Het heeft na die eerste realisatie nog 17 jaar geduurd voor er vrede kwam, het was een erg moeizaam proces."

De vraag is dan of het vredesproces in Noord-Ierland als voorbeeld kan dienen voor het Israëlisch-Palestijnse conflict. "Elke situatie is anders en heeft zijn eigen karakteristieken", zegt de professor Europese geschiedenis. "Toch zijn er zeker delen uit het proces over te nemen."

Zo denkt hij aan het besef dat de oplossing niet militair, maar politiek moet zijn. "Dat besef moet er ook komen in Israël. De oplossing zelf is niet heel ingewikkeld: een tweestatenoplossing. Alleen, hoe krijg je iedereen zover om dit te accepteren? Je moet mensen die elkaar door het geweld haten, toch bij elkaar brengen."

De eerste stap om dat te bereiken, is volgens de professor dat de gematigde krachten binnen Israël en binnen de Palestijnse Autoriteit samen aan de tafel gaan zitten. "Ze zullen moeten praten en proberen om tot een overeenkomst te komen waarmee ze kunnen teruggaan naar de radicalere vleugels om te proberen hen ook te betrekken", legt hij uit.

Die radicale groeperingen zullen, volgens Augusteijn, uiteindelijk wellicht ook voor vrede kiezen. "Zelfs de meest extreme kolonisten zullen vrede willen. Ook Hamas wil uiteindelijk een situatie waarbij ze hun doelstellingen min of meer bereikt hebben. Het lijkt bijna onmogelijk, maar het leek in Noord-Ierland ook onmogelijk."

Het proces staat en valt ook met steun van de internationale gemeenschap. "Die kan garanties bieden voor beide kanten. De internationale gemeenschap kan concessies geven aan de radicalen: als je vredig bent, krijg je ook voordelen. Bijvoorbeeld door Hamas te erkennen. Tegelijk moeten ze ook eventueel nieuw geweld hard veroordelen."

Augusteijn benadrukt dat er natuurlijk geen garanties zijn dat het vredesproces zoals het in Noord-Ierland gewerkt heeft, ook in het Israëlisch-Palestijnse conflict zal werken. Zelfs in Noord-Ierland zelf is het trouwens niet altijd peis en vree. "Vrede is altijd precair, maar het politieke proces is er nu de kern geworden."