‘Sparen is zoals sporten. Als je een concreet doel hebt, zal het veel makkelijker gaan’

Sneuvelt de omerta rond geldzaken volgend jaar definitief?

“Veel Belgen durven nu al vaker toe te geven dat ze het moeilijk hebben of niet rondkomen. Geldzaken staan steeds hoger op de maatschappelijke agenda: er worden meer artikels, blogs en tv-programma’s aan gewijd.

“Jongeren praten ook openlijker over geld dan hun ouders en groot­ouders. Ze gaan hun lonen en hun fiscale voordelen meer vergelijken en zijn creatiever met hun geld. Alles wordt duurder, maar omdat ze hun levensstandaard willen behouden gaan ze cohousen of auto­delen. Die trends zullen zich nog doorzetten.”

Gaan jongeren niet vooral uit noodzaak cohousen en auto­delen?

“Voor de groep jongeren die het echt moeilijk heeft, klopt dat. Maar jongeren consumeren ook veel meer dan vroeger. Ze willen een smartphone, een fitness­abonnement, Spotify, Netflix en verre reizen maken. Hun uitgavenpatroon zit gewoon helemaal anders in elkaar, vandaar die creativiteit.”

Moeten we meer bezig zijn met onze centen?

“Dat is mijn missie. (lacht) Een recente studie van UGent, Deloitte en Argenta toont aan dat de helft van de gezinnen niet regelmatig kan sparen. Zes op de tien zitten krap aan het einde van de maand en maken zich zorgen over hun geld. Ik vind dat dramatische cijfers voor een welvarend land als België, met zijn automatische loon­indexering, goed onderwijs en fijn­mazig sociaal vangnet.

“De pandemie, de inflatie en de oorlogen hebben onze financiën natuurlijk geen goed gedaan, maar dan nog liggen die cijfers veel te hoog. De Belg overschat bovendien zijn financiële kennis. Als je die bij­spijkert en je meer bewust wordt van je uitgavenpatroon, kom je minder in de problemen.”

Zijn de hogere prijzen een blijvertje?

“Wellicht wel. De prognoses van macro-­economen zijn niet rooskleurig. Nieuwe conflicten kunnen ervoor zorgen dat de prijzen niet direct dalen. Zo riskeren we als consument op te draaien voor de duurdere transportkosten voor containerschepen. Die moeten nu een gigantische omweg maken via Afrika omdat rebellen uit Jemen schepen op de route langs de Rode Zee aanvallen.

“Besef wel dat de inflatie een gemiddelde is van de prijsstijgingen. Je hebt ook je persoonlijke inflatie of de werkelijke impact van de prijsstijgingen op jouw budget. Enkele voorbeelden. Als de olieprijzen stijgen, maar jij rijdt altijd met de fiets, dan is het effect van die dure benzine voor jou veel kleiner dan voor je buurvrouw die elke dag met de auto naar Brussel pendelt. De gestegen restaurantkosten zullen ook weinig uitmaken voor mensen die zelden ­uiteten gaan.

“Je hoeft dus niet meteen te panikeren wanneer je hoort dat de inflatie blijft voorthollen. De personal inflation calculator, gemaakt door de Europese Centrale Bank (ECB), is een heel mooi instrument om je persoonlijke levensduurte te berekenen.”

Zijn er ook positieve evoluties?

“De steeds grotere bewustwording rond geld vind ik positief. We hebben tijdens covid en de hausse van de energieprijzen al bewezen dat we ons gedrag kunnen aanpassen. We draaiden de verwarming een paar graden lager, we trokken thermisch ondergoed en dikke pulls aan, we sloten alle deuren. Niet alleen de hoge prijzen, maar ook de zorgen om de planeet hebben tot een gedragsverandering geleid. Die transitie draaien we niet meer terug, zelfs niet wanneer de energieprijzen verder dalen.

“We hebben onszelf ook aangeleerd om goedkoper te winkelen. Mensen grijpen meer naar huis­merken en promoties. Ze maken op voorhand lijstjes en zorgen dat ze niet met een lege maag in de supermarkt staan. Die alertheid bij de boodschappen maakt wel maar één deel uit van ons budget. Er valt nog veel winst te boeken op andere terreinen, maar daar maken veel mensen geen tijd voor.”

We vinden het normaal om een uur in een winkel te spenderen en de prijzen te vergelijken. Waarom zijn we dan geen uur per week met onze geldzaken bezig?

“Eerst en vooral moet je de taal van het geld leren begrijpen. Een taal leer je niet in een paar weken, je wordt dus ook niet meteen financieel geletterd. Dat moet je leren, met vallen en opstaan. Financiële geletterdheid gaat hand in hand met digitale geletterdheid. Fysieke bankkantoren zullen blijven verdwijnen, maar veel mensen begrijpen de digitale basisproducten nog niet. Er is dus echt nood aan meer financiële educatie en begeleiding.”

Welke quick wins stelt u voor?

“De lancering van de staatsbon heeft mensen doen inzien hoe weinig hun klassieke spaarrekening opbracht. Twintig miljard is er verhuisd. Die groep beseft nu: ik heb een beetje meer intrest dankzij die staatsbon, waarom zou ik niet verder de markt verkennen? Ook wie geen staatsbons kocht, opent door alle rumoer misschien een andere spaarrekening.

“Het loont echt om spaarrekeningen te vergelijken. Het zal je niet rijk maken, maar elke 50 of 100 euro winst is toch mooi meegenomen?”

De hogere rentes gelden toch vooral voor spaarrekeningen met zeer specifieke voorwaarden?

“De FSMA, de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten, heeft een spaar­simulator die je helpt te zoeken naar de spaarrekening die het beste bij jou past. Wie een bankkantoor in zijn buurt wil, krijgt andere opties dan wie volledig online bankiert. Helaas weten heel weinig mensen dat deze simulator bestaat.”

Hebben verschillende spaar­rekeningen nut?

“Zeker. ‘Sparen voor later’ is een zeer vaag en dus weinig motiverend begrip. Splits liever je spaargeld op, zet het op verschillende rekeningen en koppel daar een concreet doel aan. De eerste rekening dient dan voor een grote reis over vijf jaar, de tweede voor een verbouwing over tien jaar, de derde geeft een buffer om nog later vier vijfde te gaan werken. Bereken ook hoeveel je elke maand op elke rekening moet storten om je eindbedrag te halen. Sparen is zoals sporten. Als je een concreet doel hebt, zal het veel makkelijker gaan.”

U pleit voor de aanleg van een spaar­buffer. Hoe groot moet die zijn?

“Over het algemeen zet je best drie tot zes maanden loon opzij. Maar veel hangt natuurlijk af van je persoonlijke situatie. Heb je kinderen? Woon je samen? Heb je een wagen of een huis? Heb je een wankele gezondheid?

“Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) in Nederland heeft een goede ‘bufferberekenaar’. Die calculator helpt precies te berekenen hoeveel geld je best ongemoeid laat. België heeft geen gelijkaardige calculator, we moeten dus leentjebuur spelen bij de Nederlanders.”

Is het slim om een buitenlandse spaarrekening te openen? De rentes liggen daar vaak hoger.

“Als je bij een Europese bank blijft, geldt net als in België een bescherming van je geld tot een bepaald bedrag. Buiten Europa moet je goed opletten welke bescherming je geniet als klant en welke belastingen je moet betalen. Controleer ook altijd of je met een betrouwbare partner in zee gaat.”

Als het te mooi lijkt om waar te zijn, is het dat waarschijnlijk ook.

“Absoluut. Je kunt niet veel geld verdienen zonder veel risico te nemen. Mooie praatjes over rendementen moet je checken en dubbelchecken. Stel dat je toch in de val loopt, wees dan niet beschaamd en praat erover. Ook de besten en de slimsten laten zich door fraudeurs misleiden. Spreek daar zeker ook over met je kinderen, want jongeren zijn via hun smartphones steeds vaker het slachtoffer van oplichters.”

Hoe verminder je in 2024 je online impuls­aankopen?

“Stel je aankopen uit. Laat ze een nacht in je digitale winkelmandje liggen. De kans is groot dat je ze dan vergeet en dus geld bespaart.”

En bij het fysiek winkelen?

“Een trucje is om een maximumbudget op te stellen voor je gaat winkelen. Je kinderen kun je een prepaid­kaart meegeven met een bepaald bedrag. Ik wil hier geen pleidooi houden voor cash­geld, maar onderzoek toont wel aan dat je een pijn­impuls krijgt wanneer je geld uit je portefeuille haalt om te betalen. Voor sommigen kan dat dus ook een bescherming tegen impulsaankopen zijn. Er zijn nu ook apps die een signaal geven wanneer je geld uitgeeft. Die dwingen je bewuster met geld om te gaan.

“In elke winkel moet je beseffen dat psychologen en gedrags­economen hebben uitgedokterd hoe ze je kunnen verleiden. De plaats, de hoogte, de grootte van de affiches met promoties: alles is bestudeerd.

“Zelf hou ik absoluut niet van shoppen. Mijn wekelijkse boodschappen doe ik steevast online. Ongetwijfeld word ook ik beïnvloed, maar ik vind het een voordeel dat je permanent ziet hoeveel je uitgeeft. Is je totaalbedrag te hoog, dan kun je aan het einde nog enkele producten uit je winkelmandje halen. Je schakelt bovendien impuls­aankopen of kassa­koopjes uit.

“Uiteraard mag je jezelf ook eens verwennen. Online of offline. Wees gewoon alert voor alle manipulaties. Net zoals bij diëten geldt de ­80/20-regel: voor 80 procent leef je gezond, voor 20 procent mag je zondigen. Je kunt niet constant op alle kleintjes letten, je mag je weleens laten gaan.”

Hoe verminder je het gedachteloos geld uitgeven aan kleine zaken? Het zogenaamde small number neglect?

“Zoek uit waar je geld ‘lekt’. Die cafè latte, vier keer per week in het treinstation, kost je in een jaar 500 euro. Wil je die uitgave blijven doen? Of ben je even gelukkig met één latte per week? Wellicht zul je daar zelfs meer van genieten.”

Beleggingen zijn in. Finfluencer Charlotte Van Brabander beweert dat je er maar vijf minuten per maand mee bezig moet zijn. Is het zo eenvoudig?

“Je hebt in elk geval stalen zenuwen nodig. Geld is emotie. Charlotte Van Brabander kan, als voormalig poker­speelster en ervaren belegger, die emotie opzijzetten en koelbloedig blijven. Maar veel mensen zullen wanneer de beurs een duik neemt in paniek schieten en hierdoor misschien nog meer geld verliezen.

“Zodra je een ervaren belegger bent, voldoende kennis en inzicht hebt én over een grote portie koelbloedigheid beschikt, kun je inderdaad kiezen voor een passieve beleggingsstrategie. Veel hoef je dan niet met je beleggingen bezig te zijn. Maar die kennis en dat inzicht moet je eerst verwerven. Vergelijk het met rijden met een auto. Voor een ervaren chauffeur is dat gemakkelijk. Maar voor je zover bent, moet je eerst wel je theoretisch rijexamen afleggen en veel oefenen. Vergeet daarbij nooit de vuistregel dat je alleen met geld mag beleggen dat je de komende vijf of liefst tien jaar kunt missen.”

Wat raadt u aan? Beleggen in ETF’s of beleggingsfondsen?

“Koop vooral het product dat bij je risicoprofiel past. En vooral: als je het product niet begrijpt, blijf je er beter van weg. Je zult dus altijd de samenstelling, de risico’s en de kosten van zo’n fonds moeten bestuderen. Leg ook zeker niet al je eieren in dezelfde mand, maar spreid je investeringen.

“En besef dat beleggers ook maar mensen zijn. Ze zullen tijdens familiefeesten of op sociale media opscheppen over hun successen, maar hun verliezen verzwijgen. Instagram staat vol stoefers die rijk geworden zijn met bitcoins. Degenen die hun fortuin kwijt zijn, zie je niet.”

Heeft crypto nog een toekomst?

“Daar durf ik geen uitspraken over te doen. Wat ik wel weet, is dat crypto niet duurzaam is. De handel in cryptomunten verbruikt ontzettend veel energie. Op dit moment is er weinig toezicht op crypto, waardoor bedriegers er alle vrijheid hebben. Gelukkig is er wetgeving in de maak. Maar waar geld is, zijn er nu eenmaal geldwolven. Dat blijft in elke wereld, de digitale of de echte, een zekerheid.”