Vrede blijft veraf in Gaza: "Netanyahu heeft er alle belang bij dat oorlog aanhoudt"

Na meer dan 21.600 Palestijnse doden in 12 weken tijd klinkt de internationale oproep voor een permanent staakt-het-vuren in Gaza steeds luider. Egypte bevestigde donderdag nog dat het een voorstel heeft voor een vredesplan. Daarmee hoopt het in drie stappen een einde te maken aan de oorlog tussen Hamas en Israël.

Het zou eerst gaan om een tijdelijk bestand, gevolgd door een gefaseerde vrijlating van gijzelaars en gevangenen, en uiteindelijk een permanent staakt-het-vuren. Maar de kans dat het plan werkt, is klein, schat conflictonderzoeker Erwin van Veen in. Hij werkt aan het Clingendael-instituut. "Het plan staat haaks op de intentie van Netanyahu om Hamas volledig te elimineren", zegt hij in "De ochtend" op Radio 1. 

"Een einde aan de gevechten creëert bovendien binnen Israël de ruimte voor publieke discussie over het falen van Netanyahu. Hij heeft er belang bij dat de oorlog blijft duren. Vanuit een Israëlisch binnenlands-militair opzicht maakt dat plan dus weinig kans", zegt hij. 

VS-minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken heeft volgende week een bezoek aan Israël gepland. Vraag is of de druk voor een permanent staakt-het-vuren daarmee opgevoerd zal worden. Volgens van Veen is dat onwaarschijnlijk, vooral nadat de VS vanmorgen een nieuwe wapenlevering ter waarde van 133 miljoen euro aan Israël heeft beloofd.

“Daar zitten 155-millimetergranaten tussen die normaal gezien gebruikt worden voor industriële oorlogsvoering tussen landen, niet voor beschietingen van dichtbevolkte, stedelijke gebieden zoals Gaza. Dat zegt eigenlijk al genoeg”, zegt van Veen. 

De communicatie van Blinken toont "100 procent steun voor Israël en een volledig begrip voor de veiligheidsbehoefte van het land". Daaraan koppelt de VS concrete acties zoals wapens en geld, legt van Veen uit. 

Vervolgens wordt daar dan een "voetnoot" aan toegevoegd waarin de VS stelt dat de grenzen van het internationaal recht gerespecteerd moeten worden, stelt hij. "Het is evident dat Israël dat op veel vlakken schendt. Israël slaat daarmee de Amerikaanse wensen in de wind. En toch volgen er geen concrete acties van de VS en wordt er geen enkele druk gezet op Israël om zijn handelen te wijzigen. In de plaats daarvan gaat de VS door met het actief steunen van het land."  

Andere landen proberen de druk via andere wegen op te voeren. Zo raakte gisteren bekend dat Zuid-Afrika bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag een zaak heeft aangespannen tegen Israël. Het beschuldigt de Israëlische regering van een genocide tegen het Palestijnse volk in Gaza.

“Er is eindelijk een land dat betekenisvolle actie onderneemt", reageert van Veen. "Dit kan zowel politieke als juridische gevolgen hebben voor Israël. Het feit dat de actie van Zuid-Afrika komt is belangrijk."

Een langverwachte stap, vindt de conflictonderzoeker dus. "Wat Israël in Gaza doet, overschrijdt het internationaal recht op verschillende punten. Palestijnen worden gedwongen te vluchten. Ze zullen binnenkort moeten kiezen tussen verhongeren in het zuiden van Gaza of alsnog de grens oversteken naar Egypte."

Aan de Israëlische publieke opinie zal de aanklacht van Zuid-Afrika weinig veranderen, klinkt het. "Daar zit een hoge mate van navelstaren in. In Israël is men vooral met zichzelf bezig: de rest van de wereld heeft hen in de steek gelaten, zij waren het slachtoffer van 7 oktober." Dat is ook zo voor de slachtoffers van de gruweldaad van Hamas, zegt Van Veen duidelijk.  

"Maar tegelijk gaat het daar helemaal niet over. De vraag is: wat hebben decennia van bezetting aangericht? In welk licht moet je een daad als die van 7 oktober dan zien? Gaat het platbombarderen van Gaza vervolgens helpen? Dat gesprek vindt onder de elite helemaal niet plaats." 

Hoe begint men dan aan een duurzame oplossing? "Als er een gevonden moet worden, begin dan met het gedaan maken van de bezetting in de Palestijnse gebieden en een opheffing van de blokkade rond Gaza. Dat is het enige juiste startpunt voor een echte duurzame vrede", zegt van Veen stellig. 

"Uiteindelijk is het zo dat Israël in de bezette Palestijnse gebieden niets te zoeken heeft. Dat heeft de internationale gemeenschap tientallen jaren geleden vastgesteld. Israël misdraagt zich daarin volledig en grijpt nu 7 oktober aan om zowel op de Westelijke Jordaanoever, waar kolonisten hun gang gaan, als in Gaza Palestijnen zoveel mogelijk weg te krijgen", aldus van Veen.