Waar komt onze fascinatie voor vuurwerk vandaan?

"Het is een ongelofelijk oud gebruik", zegt filosoof Marli Huijer in "Boter bij Devisch" op Radio 1. "Duizenden jaren geleden waren er al volkeren die vuur gebruikten om de donkere dagen, en de demonen die erbij horen, te verjagen. Met name in de Germaanse cultuur was dat het geval."

Onze fascinatie voor vuur is dus allesbehalve nieuw. Huijer verwijst naar de Roemeense godsdienstanthropoloog Mircea Eliade, die zegt dat oude rituelen en gebruiken vaak het idee bevatten dat je alles moet verbranden.

“Hij laat zien dat primitieve culturen feesten organiseren om de hele schepping opnieuw te vieren. Daarbij moet alles eerst verdwijnen, en dat kan het snelst met vuur: vuur geeft verandering. Het wordt gebruikt om alles te verbranden. Daarna is er weer ruimte om opnieuw te beginnen.”

Vuur – en dus ook vuurwerk – past perfect in het plaatje van de jaarwisseling. Je “verbrandt” het verleden en gaat op zoek naar een frisse start, met alle goede voornemens die erbij horen.

“Het zijn van oorsprong religieuze gebruiken. Die gebruiken, waar veel vuur aan te pas komt, verbinden mensen.” En dat mag je volgens Huijer letterlijk nemen, want waar vuur is, zijn mensen ook vaak samen. Je staat rond een kampvuur, steekt samen het haardvuur aan… en je kijkt samen naar het vuurwerk.

Dat maakt van vuur een element met een veelheid aan betekenis. "Het heeft én de betekenis dat heel gevaarlijk is, maar het is ook het vuur van de liefde", zegt Huijer. “Zowel het goed als het kwaad, dat zit allemaal in het vuur.”

Vuurwerk en de verkoop ervan ligt al jaren onder vuur. Het is gevaarlijk, slecht voor het milieu en schrikt dieren af. Toch ziet Huijer ook voordelen aan het ritueel afsteken van vuurwerk. 

"Er ontstaan langzaamaan generaties van kinderen die nooit meer een echt vuurtje zien. Alles is elektrisch. Maar die connectie met een van de meest basale elementen van het menselijk bestaan mag niet verloren gaan." En net vuurwerk is een van de elementen waar je dat kunt ervaren, zegt Huijer.

Ook het sociale aspect mag volgens haar niet onderschat worden. "We hebben het hele jaar in Amsterdam een vuurwerkverbod, maar op oudjaar mogen we een paar uur uit ons dak gaan. Dat heeft iets sociaal verbindends", klinkt het. "Het kan best zijn dat die sociale verbinding net weer tot allerlei veiligheid leidt, wat minder makkelijk te duiden is dan de veiligheid dat je je oog niet kwijtraakt.”