Na de wokerel in de Arenberg: ‘Mijn foto’s hingen best mooi in die traphal, vond ik. Maar toen ontplofte m’n mailbox’

En Mous Lamrabat zelf? Die heeft geen seconde wakker gelegen van de hele hetze, schokschoudert hij. Gevraagd naar zijn persoonlijke hoogtepunt van 2023 antwoordt hij zonder te twijfelen: “Mijn tentoonstelling in Londen.” De fotograaf exposeerde er in mei voor een bijzondere opdrachtgever.

Mous Lamrabat: “WhatsApp! Ze hadden me gevraagd om een onlinecampagne te bedenken. Die had zoveel succes dat er nog een expo werd aangebreid. We zijn naar India, Marokko, Brazilië en Mexico gereisd: ik wilde mensen fotograferen die ver van huis waren, want dan is WhatsApp hét middel om contact te houden met het thuisfront. Het is een heel druk jaar geweest – reizen, werken – dus doe ik het nu een paar maanden rustig aan. Ik heb me in m’n huis teruggetrokken voor een ander creatief project: mijn verbouwingen (lacht).”

Hoe kijk je terug op de woke-hetze in de Arenbergschouwburg?

Lamrabat: “Ik had die commotie niet verwacht, maar ze heeft me niet echt geraakt. Ik was toen al volop aan het reizen voor dat WhatsApp-project, zie je. Arenberg had me gevraagd om vier foto’s te maken: ‘We hebben een divers publiek in een diverse buurt, dat moeten we tonen.’ Mijn foto’s hingen best mooi in die traphal, vond ik. Maar toen ontplofte m’n mailbox: journalisten, talkshows... Ik heb alle aanvragen geweigerd. Ik ben geen politicus, ik ben niet briljant, ik ben een fotograaf. Ja, ik heb een mening, maar ik spreek met beelden. En trouwens, al die discussies over woke vreten alleen maar tijd en energie.

“Ik heb wel éventjes gedacht: dan neem ik eens een opdracht aan in Vlaanderen... Hopla, prijs! Hey guys, als jullie die foto’s niet goed vinden, haal ze dan gewoon van de muur! Ik ben een heel gevoelig, erg zachtaardig iemand. Als dingen verkeerd gaan, kan dat hard binnenkomen. Ik héb al twee keer te maken gehad met een stevige backlash.”

Waarom?

Lamrabat: “In 2014 poseerde Kim Kardashian voor Paper Magazine, in een zwarte jurk en met een fles champagne op haar achterste. Enkele jaren geleden heb ik een foto gemaakt in dezelfde trant, met een vrouw in een zwarte nikab. De champagnefles verving ik door een theepot. Eerst kreeg ik enkel positieve reacties, maar toen Vogue Italia de foto enkele jaren later opnieuw postte, ontplofte de boel. Er kwam felle kritiek uit islamitische hoek omdat ik die vrouw zogezegd belachelijk maakte, en uit rechtse hoek omdat ik een vrouw in nikab portretteerde. ‘Nooit meegemaakt dat rechtse mensen én moslims elkaar vinden in hun kritiek’, zei de fotoredactrice van Vogue Italia nog.

“Toen de verkiezingen van 2019 uitdraaiden op een ruk naar rechts, dacht ik: kill them with humour. Wat is het meest racistische symbool waarmee ik een persoon van kleur kan tooien? Dus heb ik – opnieuw voor Vogue Italia – een zwarte man gefotografeerd met zo’n witte punthoed van de Ku Klux Klan. Ook toen waren de eerste reacties positief, tot de foto de VS bereikte: plots werd ik beschuldigd van racisme tegen zwarten. Dat was een mokerslag, ik heb toen zelfs even aan stoppen gedacht. Maar mijn entourage heeft me er weer bovenop geholpen: ‘Mous, je mag je niet laten censureren!’

“Mijn ideeën zijn nu eenmaal wat ze zijn. Soms heel zacht, soms een beetje tricky. Ik blijf intuïtief werken, maar ik maak nu een voorzichtiger selectie van de dingen die ik post.”

Onlangs stopte de modeketen Zara een fel bekritiseerde reclamecampagne waarin topmodel Kristen McMenamy poseerde tussen houten kisten en mannequins in witte lakens, omdat die te opzichtig aan Gaza zou hebben gerefereerd. Waar ligt volgens jou de grens tussen vrije expressie en choqueren?

Lamrabat: “Die ingepakte poppen, dat zou ik nooit gedaan hebben. We hebben de afgelopen maanden toch allemaal de lijken in Gaza gezien, gehuld in witte lakens? Ook de advertentie van het luxelabel Marni uit 2020 snapte ik echt niet: een beeld van een zwarte man met ketens aan z’n voeten, midden in de Black Lives Matter-heisa! Je wéét toch dat zoiets enorm gevoelig ligt?”

De Iraanse vrouwenrechtenactiviste Narges Mohammadi, die dit jaar de Nobelprijs voor de Vrede won, weigert een hoofddoek te dragen. Jij beeldt in je werk vaak vrouwen met een hoofddoek af. Ligt dat niet gevoelig?

Lamrabat: “Niemand mag ergens toe verplicht worden. Ik sta achter de vrije keuze van vrouwen die zich niet willen bedekken, maar ook achter de keuze van vrouwen die zich wél willen bedekken. Mijn werk is vooral heel persoonlijk: de hijab is mijn venussymbool, mijn moeder heeft er altijd één gedragen. Ik associeer de hoofddoek met comfort, met mijn thuis.”

BUGS BUNNY

Waarom zitten de gezichten in je portretten zo vaak verstopt?

Lamrabat: “Ik was op zoek naar een eigen stijl, en op een gegeven moment las ik een artikel waarin werd besproken hoeveel aandacht een gezicht opeist wanneer je als toeschouwer naar een portret kijkt. Dus wilde ik de blik van die toeschouwer zélf regisseren, ergens anders heen leiden. Maar die gezichtsbedekking, dat anonieme aspect van mijn werk, mag ook geen gimmick worden. Ik bevind me opnieuw op een keerpunt: in de lente breng ik een boek uit, een overzicht van de voorbije tien jaar. Daarna is het tijd voor iets nieuws.”

Je wordt vaak gevraagd in het Midden-Oosten. Omdat je lichaamsbedekking een bepaalde cool-factor weet mee te geven?

Lamrabat: “Nee, dat heeft vooral te maken met de voeling die ik heb met de regio: ik kan kleine, herkenbare referenties in mijn beelden stoppen. De manier waarop de grote modemerken nu werken, doet me vaak pijn: ze nemen een advertentie van hier en zetten het model gewoon een hoofddoek op. Ik ken véél creatievere manieren om de klanten van ginder te prikkelen.”

Je werk Fast Life uit 2021 portretteert een met kralen getooide zwarte persoon – man of vrouw is niet duidelijk – van wie de ogen zijn bedekt met BMW-logo’s. Is dat een kritiek op, of net een ode aan de lokroep van het westerse consumerism?

Lamrabat: “Fast Life is geïnspireerd door een typisch beeld uit tekenfilms à la Bugs Bunny, waarin een figuurtje plots dollartekens in de ogen krijgt. Toen ik op een markt in Marokko in een grote zak vol kledingpatches één BMW-patch vond, keerde ik meteen de hele zak binnenstebuiten op zoek naar een tweede: ik zag er meteen een alternatief voor die dollartekens in. Fast Life is geen kritiek op het kapitalisme, en eigenlijk ook weer wel. Chase the money: dat is zo vaak ons doel. In rechte lijn spurten we ernaartoe, terwijl je zo ook erg veel dingen mist.

“Ik was als jonge gast geobsedeerd door het Nike-logo, de swoosh. Ik wilde dat teken dragen om erbij te horen, en dat is eigenlijk nooit weggegaan. Ik ben nog steeds gevoelig voor de kracht van de swoosh, en tegelijk denk ik: who fucking cares? Ik heb vorig jaar mijn sneakercollectie uitgedund: zo’n zeventig paar heb ik van de hand gedaan. Mijn neefjes waren héél blij (lacht).”

Met je odes aan de nineties street style zat je in 2023 pál op de tijdgeest. Is er een cooler decennium dan de jaren 90?

Lamrabat: “Natuurlijk niet! (lacht) Wat gaat er boven de stijl van Will Smith in The Fresh Prince of Bel-Air? Ik vind nostalgie sowieso het leukste gevoel dat er is. Ik word ook omvergeblazen door de stijl van de pubers van vandaag, die vaak een extreme versie is van nineties fashion: extreem wijde basketbalshirts van spelers uit de jaren 90 en broeken die vijf maten te groot zijn. Of de meisjes met hun croptops… Ik vond de nineties een prachtige tijd, qua kledij maar ook op het vlak van auto’s – denk aan de getunede Ford Escorts waarin de johnny’s rondreden. Het zat allemaal netjes tussen fout en geniaal, net als de mode van vandaag. Balenciaga op kop.”

Op Instagram postte je recent foto’s van een vrouwenhand met lange nagels waarop de Palestijnse vlag te zien was. Een duidelijk statement pro Palestina.

Lamrabat: “Wat nu gebeurt met de Palestijnen in Gaza, dat crusht mij compleet. Ik moest íéts doen. Lisa (Lapauw, Lamrabats styliste en levenspartner, red.) kwam met het idee van die nail art aanzetten.

“De genocide in Gaza – want dat ís het – is ook één van de redenen waarom ik een rustpauze heb ingelast. Als ik nu een commerciële opdracht aannam, zou mijn werk veel te fel zijn, door mijn kwaadheid om het onrecht dat de Palestijnen wordt aangedaan. Of grote merken zouden gewoon niet in zee willen gaan met mij, omdat ik dat werk met die Palestijnse vlag heb gepost. Ja, ook dát is hoe de business werkt.”

© Humo