Econoom Paul De Grauwe blikt vooruit: ‘Ik wens de banken minder winst toe’

Uw voorspellingen komen zelden uit, zegt u zelf. Durft u zich er toch aan een te wagen waarvan u vrij zeker bent?

“Ik denk dat de inflatie verder zal dalen, maar er kunnen zo veel dingen gebeuren dat ik ook daar niet helemaal zeker van ben. De zaken die het onzeker maken hebben te maken met de geopolitiek, met de vraag of de oorlog in Gaza zich al dan niet zal uitbreiden en met de internationale handel. Dat maakt het allemaal bijzonder moeilijk, en daarom waag ik me niet aan voorspellingen. De kans dat ik ernaast zit, is te groot.”

De Europese Centrale Bank streeft naar een inflatie op middellange termijn van 2 procent. Is dat haalbaar?

“De stijgende energieprijzen waren de trigger voor de inflatieopstoot, maar inmiddels zijn ze sterk gedaald, waardoor ook de inflatie afneemt. Het beleid van de centrale banken met hun stijgende rente speelt eveneens een rol. Door die stijgende rente neemt de vraag naar goederen en diensten af; als er minder vraag is naar investeringen, hypotheken, huizen en appartementen daalt bijgevolg ook de inflatie. Ik denk dat we nu min of meer veilig zitten en dat 2 procent haalbaar is.”

Toch maken veel mensen zich zorgen. Het leven wordt sowieso duurder en globaal neemt de kloof tussen arm en rijk alleen maar toe.

“Het leven wordt zeker nog duurder. Voedselprijzen waren eind vorig jaar ongeveer 8 procent hoger dan het jaar voordien, maar dat wordt in ruime mate gecompenseerd door de dalende energieprijzen. Ik zie niet meteen een groeiende kloof tussen arm en rijk in België, dankzij de indexering van ­lonen, sociale uitkeringen en pensioenen. Wereldwijd is er wel sprake van een toename in de ongelijkheid, maar in ons land ben ik daar niet zo bang voor.”

Stel dat er een nieuwe crisis komt, hoelang kan België de indexkoppeling dan nog ­volhouden?

“We kennen dat systeem ruim zestig jaar en hoewel we er af en toe aan hebben geprutst, heeft het altijd standgehouden. Ik zie niet in waarom dat in toekomst anders zou zijn.

“We mogen bovendien niet vergeten dat de verschillen tussen België en andere landen op dat vlak niet zo groot zijn. Wij passen de lonen aan nadat de prijzen gestegen zijn. Stijgen de prijzen met 5 procent, dan passen de lonen zich – mits een zekere vertraging – met eenzelfde percentage aan.

“In landen waar geen loonindexering bestaat, zoals Duitsland of Frankrijk, passen de lonen zich ook aan. Dat gebeurt via onderhandeling tussen bedrijven en werknemers, waarna nieuwe contracten worden afgesloten aan de hand van voorspellingen over de inflatie.”

Verschillende grootbanken hebben de ­rente op hun spaarrekeningen verhoogd. Dat klinkt goed maar wat betekent het in praktijk?

“Door de staatsbon werden de banken onder druk gezet om de rente op hun spaarrekeningen op te trekken. Die verhoging is volgens mij nog niet voldoende, maar het is in elk geval iets. De laatste staatsbon heeft op dat vlak minder effect, omdat de rente ervan een stuk lager ligt. Maar het is hoe dan ook het instrument bij uitstek om de banken te dwingen een degelijke rentevergoeding aan de spaarder te geven.”

Waar kunnen we ons geld nu het beste ­onderbrengen? Bij de bank of de beurs?

“Dat hangt af van hoeveel risico je wilt nemen. Wie geen enkel risico wil, blijft bij het spaarboekje. Degenen die wel een risico aandurven, kunnen op korte termijn verliezen lijden maar op lange termijn mogen ze een beter rendement verwachten.”

Door het debacle van Arco, waarbij meer dan 700.000 particulieren 1,6 miljard euro aan tegoeden zagen verdampen, zijn velen nog altijd bang voor de beurs.

“Dat speelt zeker mee. Ik heb het in mijn ­eigen familie meegemaakt. Mijn vader heeft ooit belegd in Union Minière (een voormalig Belgisch mijnbedrijf in Congo, red.) en heeft daarbij veel geld verloren. Hij heeft daarna nooit meer in aandelen belegd. Zoiets blijft nazinderen.”

2023 was een topjaar voor cryptomunten. Is dat iets om het komende jaar in te beleggen?

“Daar is het risico nog groter. De bokkensprongen van cryptomunten zijn veel groter dan wanneer je in aandelen belegt. Een cryptomunt kan in een jaar tijd in waarde verdubbelen en het jaar erop in waarde halveren. Het is iets voor mensen die graag gokken; je kunt er veel geld mee verdienen maar ook veel mee verliezen.

“Ik raad het alleen aan mensen aan die niet wakker liggen van de fenomenale schommelingen van cryptomunten, en die geld opzij hebben liggen. Zij kunnen hun globaal rendement zo proberen te verhogen.”

Nu alles duurder wordt, gaan jongeren ­creatiever met hun geld om, zei financieel expert Els Lagrou vorige week in deze krant. Ze gaan samenhuizen of autodelen. Is dat een trend die zich zal voortzetten?

“Ik heb het zelf niet onderzocht, maar ik zie er wel toekomst in. Bij ons in de buurt werd ook een cohousingproject uit de grond gestampt, blijkbaar is het in opmars.”

Voor heel wat jongeren is het zo goed als onmogelijk om een eigen huis te kopen als ze geen 10 procent eigen financiële inbreng hebben, zoals de banken vragen. Wat kan de overheid doen om ze tegemoet te komen?

“In de privésector vind je nog veel vermogen maar dat zit bij de oudere generatie. En het is ongelijk verdeeld, veel meer dan de ongelijkheid in inkomens. Wie ouders heeft die bereid zijn om voor de aankoop van een huis een deel van hun vermogen af te staan, heeft geluk. Velen hebben dat niet, voor hen zal het moeilijk zijn om ooit een huis te bezitten.

“De overheid zou bijvoorbeeld hypotheekleningen voor jongeren aantrekkelijker kunnen maken. Ook zou het aanbod aan sociale woningen verhoogd moeten worden. Het ­socialewoningenbeleid in Vlaanderen is rampzalig; we zouden er toch voor moeten kunnen zorgen dat mensen met de laagste inkomens de kans krijgen om een woning te bezitten.”

In Zuid-Europa blijven jongeren steeds ­langer bij hun ouders wonen omdat ook huren duur is.

“Ik denk niet dat het bij ons zo’n vaart zal ­lopen als in Zuid-Europa. Er zijn wel degelijk problemen aan de onderkant van de maatschappij, maar de gemiddelde jonge Belg is toch in staat om een appartement te huren.”

Hoe staat België er financieel voor in vergelijking met de rest van de Europese Unie?

“Niet slecht. We hebben wel een fikse overheidsschuld maar het grootste deel van die schuld wordt door Belgen aangehouden. Het gaat dus om een schuld van de overheid ten aanzien van haar inwoners. De financiële toestand van ons land wordt daar niet door beïnvloed. Als we die schuld ten opzichte van het buitenland zouden hebben, is het een ander verhaal. Dan zou onze overheid rente aan dat buitenland moeten betalen.”

Maar dat is niet het geval, dus we zitten goed?

“Inderdaad, we hebben als land geen noemenswaardige nettoschuld aan het buitenland.”

De economische gevolgen van de oorlog in Oekraïne hebben zich de afgelopen twee jaar laten voelen, maar wat met de gevolgen van de oorlog in Gaza? Worden de kosten van de containerschepen die omwegen moeten maken omdat ze vanuit Jemen door rebellen worden aangevallen straks op de consument verhaald?

“Dat zijn de risico’s waar we het eerder over hadden. Dit soort kosten kan de daling van de inflatie in de weg zitten. Er kan van alles gebeuren. De handelsstromen kunnen verstoord raken, waardoor we opnieuw in een spiraal van stijgende kosten en stijgende prijzen terechtkomen. Nu, de kosten van de containerschepen die in plaats van de Rode Zee via Kaap de Goede Hoop moeten varen, zullen we wel voelen, maar niet met catastrofale gevolgen, denk ik.”

Daarnaast vinden in 2024 verschillende cruciale verkiezingen plaats.

“Dat zijn de struikelblokken waar we momenteel tegenaan lopen. Zal de oorlog in Oekraïne straks naar andere landen uitbreiden? Blijft de Arabische wereld passief toekijken naar de strijd in Gaza? We tasten daar echt in het duister. Ook in de VS zitten we met een risico. Wat zijn de gevolgen voor de internationale handel als Trump straks opnieuw aan de macht komt? Allemaal zaken die de relatief gunstige conjunctuur van dit moment kunnen omkeren.”

En de verkiezingen in eigen land? Heeft het gevolgen voor de economie als we straks weer een tijd zonder regering komen te zitten?

“Daar maak ik me minder zorgen over. We hebben het al eerder gehad in 2010-2011, toen zaten we meer dan vijfhonderd dagen zonder regering. Maar het land draaide even goed als Nederland of Duitsland.”

Intussen zijn de subsidies en btw-verlaging voor zonnepanelen en warmtepompen ­afgeschaft. Wat voor betaalbare mogelijkheden voor de burger ziet u nog voor de omslag naar duurzame energie?

“De transitie is volop bezig en we hebben op korte termijn al heel wat bereikt. Daar ben ik redelijk optimistisch over. Of het voldoende is om de klimaatopwarming tegen te gaan, is een andere vraag. Het positieve van deze ontwikkeling is dat de kostprijs van de hernieuwbare energie sterk is gedaald, waardoor het ook zonder subsidies aantrekkelijk is om hernieuwbare energiebronnen te gebruiken.”

Ten slotte: wat wenst u de banken toe voor 2024?

“Dat ze wat minder winst maken. Vorig jaar hebben ze enorm veel winst gemaakt, maar dat was een opbrengst die hen voor een groot deel door de Nationale Bank was toegestopt. Op jaarbasis is dat nu maar liefst 8 miljard euro. Zo is het natuurlijk niet moeilijk. Ik hoop dat het stopt, dat er minder subsidies naar de banken gaan, zodat ze minder winst maken.”