Door krampachtig vast te houden aan het status quo laten we in België een enorm potentieel aan extra welvaart liggen. Kan de verkiezingscampagne en de daaropvolgende regeringsvorming vooral gaan over hoe we gezamenlijk een hervormingsprogramma kunnen opzetten om dat potentieel waar te maken?
2024 wordt het jaar van de verkiezingen, met op internationaal vlak vooral de cruciale verkiezingen in de VS in november. Hier bij ons ligt de focus vooral op 9 juni wanneer wij allemaal naar de stembus trekken. De eerste contouren van de verkiezingscampagne lijken zich af te tekenen tussen de N-VA die waarschuwt dat onze welvaart in gevaar is door een overheid die afstevent op een faillissement, premier De Croo die aangeeft dat onze economie goed draait en we eigenlijk mooi op koers liggen en de PS die vooral lijkt te mikken op een uitgebreidere welvaartsstaat en zich niet al te veel zorgen maakt over de toestand van onze overheidsfinanciën. Voor elk van die standpunten valt iets te zeggen, terwijl ze evengoed elk een vertekend beeld geven.
Niet voorbereid
België hoort vandaag bij de meest welvarende landen ter wereld. We zijn zeker geen ‘Griekenland aan de Noordzee’ en zullen dat ook niet snel worden. Onze economie is, vooral met kortetermijnoplossingen, vrij goed door de recente crisissen geraakt. Ons bestel is er grotendeels op gericht om het status quo te vrijwaren. Dat helpt onze economie om overeind te blijven doorheen crisisperiodes, wat ook de voorbije jaren nog maar eens bevestigd werd. Maar in een alsmaar sneller veranderende wereld, met onder meer een demografische, een duurzame, een digitale en een geopolitieke transitie, is het vrijwaren van het status quo niet zozeer een troef, maar eerder een handicap.
We zijn niet goed voorbereid op de grote uitdagingen die op ons afkomen, zoals de veroudering van de bevolking en de duurzame transitie. En onze overheidsfinanciën liggen vandaag op een koers die op langere termijn niet houdbaar is. Zonder grondige ingrepen ontspoort onze overheidsschuld de komende decennia. Daarnaast dreigen er ondanks onze welvaart en onze grote overheid te veel mensen uit de boot te vallen. In 2022 werden 2.144.000 landgenoten geconfronteerd met het risico op armoede of sociale uitsluiting (met opmerkelijke regionale verschillen). Vooral voor niet-werkenden lopen de armoederisico’s hoog op.
Enorm potentieel aan extra welvaart
De campagne dreigt een lange aaneenschakeling van welles/nietes-discussies, onrealistische beloftes en kortetermijnanekdotiek te worden. Er is nochtans een economische strategie te bedenken die grotendeels tegemoet komt aan de doelstellingen van zowat alle centrumpartijen. We zijn immers een welvarend land, maar we laten veel potentiële extra welvaart liggen. Simulaties van internationale instellingen wijzen steevast op het enorme hervormingspotentieel voor onze economie. Zo toont één zo’n simulatie van de OESO de potentiële impact van een pakket van hervormingen rond beter werkende markten (meer concurrentie), een meer activerend arbeidsmarktbeleid en langer werken, extra inspanningen voor O&O en meer overheidsinvesteringen. Als we op die domeinen tegen 2030 de best practices onder de industrielanden zouden overnemen dan zou dat op langere termijn onze welvaart met een derde verhogen. In euro’s van vandaag komt dat overeen met zo’n 200 miljard extra.
Via een breed pakket van structurele hervormingen, waarbij we geen spectaculaire mirakeloplossingen moeten verzinnen, maar louter overnemen wat al werkt in andere landen, kunnen we onze welvaart op langere termijn gevoelig opkrikken, lossen we onze budgettaire problemen op, kunnen we onze welvaartsstaat fors versterken en kunnen we de duurzame transitie financieren.
Mijn (toegegeven optimistische) wens voor 2024 is dat de campagne en de daaropvolgende regeringsvorming vooral gaan over hoe we gezamenlijk zo’n hervormingsprogramma kunnen opzetten. We worden er op termijn allemaal beter van.
De auteur Bart Van Craeynest is hoofdeconoom bij Voka en auteur van ‘België kan beter’
