Waar is de Vlaming bang voor? Hiervan liggen we wakker, volgens grote angstenquête van De Morgen en Humo

Ondanks de vrolijkheid van Sven De Leijer, de roze bril van premier Alexander De Croo (‘Het beste moet nog komen’) en een reeks nieuwjaarsrecepties ziet de overgrote meerderheid van de Vlamingen het somber in. Dat blijkt uit een onderzoek dat iVox in opdracht van De Morgen en Humo eind december uitvoerde bij duizend Vlamingen. Van hen vindt 85 procent dat er momenteel meer redenen zijn om je zorgen te maken dan enkele jaren geleden, driekwart zegt ronduit bang te zijn over de toestand van de wereld.

De belangrijkste oorzaak voor dat gevoel ligt bij oorlog, terreur en internationale onveiligheid. Ruim 82 procent van de Vlamingen is daar bezorgd of ongerust over, vier jaar geleden was dat amper een derde. Daarmee stoot Poetin – geholpen door de extremisten van Hamas en de Israëlische regering – de woekerende inflatie van de troon als grootste angstgegner. Gevraagd om die angst concreter uit te benen, antwoorden acht op de tien Vlamingen dat ze beducht zijn voor nieuwe terroristische aanslagen in ons land én voor een toestroom aan oorlogsvluchtelingen. Driekwart (77 procent) vreest dat Rusland binnenkort ook andere landen dan Oekraïne zal aanvallen, zes op de tien zijn bang voor een nieuwe wereldoorlog. Ook een mogelijke uitbreiding van het conflict in het Midden-Oosten (72 procent) en de groeiende macht van China (69 procent) doen veel Vlamingen zenuwachtig op hun stoel schuifelen.

‘No Future’

Vorig jaar zweette de Vlaming nog de meeste peentjes over de stijgende prijzen en de eigen financiële situatie (82 procent), nu is dat nog driekwart. Daarmee zijn geldzaken de sterkste – en ook bijna de enige – daler in de lijst. De flukse duik van de energieprijzen en het zachte vangnet van de automatische loonindexering konden blijkbaar toch een aantal mensen geruststellen.

Volgens de Vlaamse overheid leeft slechts 8 procent van de Vlamingen onder de armoedegrens. Toch blijkt uit onze enquête dat 37 procent bang is om in armoede te belanden, en nog meer mensen vrezen hun rekeningen niet meer te kunnen betalen (48 procent) of niet meer te kunnen sparen (73 procent). Driekwart houdt rekening met onbetaalbare energieprijzen en spaarcenten die straks niks meer waard zijn. Maar het schokkendste resultaat is het gitzwarte toekomstbeeld van de Vlaming: driekwart vreest dat zijn kinderen het slechter zullen hebben en acht op de tien zijn bang dat het leven onbetaalbaar wordt. Bij mensen onder de 34 jaar stijgt dat zelfs naar 96 procent: de ‘No Future’-generatie lijkt helemaal terug.

Daar speelt de klimaatcrisis geen bijrolletje in. Toch tuimelt de angst voor het klimaat sinds onze angstenquête van juni 2022 van de derde naar de vijfde plaats. Meer dan zeven op de tien Vlamingen zijn er nog altijd niet gerust op, maar zij denken vooral aan hun portemonnee: de op een na grootste klimaatzorg is dat de klimaattransitie te veel geld zal kosten (69 procent). Enkel de angst voor hittegolven, droogte en mislukte oogsten is nog groter (72 procent), maar die werd vorig jaar nog wel gedeeld door 77 procent van de ondervraagden. Ook de schrik voor de verwoesting van natuurgebieden (65 procent), overstromingen, bosbranden en tornado’s (61 procent), de stijging van de zeespiegel (60 procent) en een onleefbare wereld (44 procent) daalt fors tegenover 2022.

Migratie en politiek

Tom Van Grieken en Theo Francken – en wie weet ook Conner Rousseau? – mogen zich in de handen wrijven, want de grootste stijger in de lijst is de bezorgdheid over migratie en vluchtelingen. In 2019, vlak voor de coronacrisis, waren zes op de tien Vlamingen daar naar eigen zeggen nog bang voor. In 2022 werd dat 63,5 procent, nu al 70. Er is wel een brede kloof tussen ouderen en jongeren: 77 procent van de 55-plussers is ongerust over migratie, bij de min-34-jarigen zakt dat naar 58. Jongeren maken zich ook over de meeste andere thema’s minder zorgen dan ouderen, blijkt uit de enquête, behalve over hun financiële situatie en het klimaat.

De op één na grootste stijger is de bezorgdheid over de politieke situatie in België en Europa. Vorig jaar was twee derde daar ongerust over, nu al 72 procent. Zou de politiek dan toch geen al te beste beurt gemaakt hebben de voorbije maanden? De schrik voor corruptie klimt in één jaar tijd van 70 naar 80 procent. Acht op de tien Vlamingen zijn bang voor een grotere kloof tussen arm en rijk.

Met de verkiezingen van dit jaar om de hoek vreest 63 procent dat ons land onbestuurbaar zal worden. Vier jaar geleden was een kwart van de Vlamingen bezorgd over de splitsing van het land, nu is dat bijna een derde. Dertig procent vreest zelfs een burgeroorlog. De schrik voor extreemrechts wordt gedeeld door 58 procent van de Vlamingen, vier jaar geleden was dat nog maar 47 procent. Ook extreemlinks doet steeds meer mensen huiveren: de angst voor Raoul Hedebouw en co. stijgt van 39 naar 47 procent. Jongeren liggen wel beduidend minder wakker van de opkomst van de extremen dan ouderen.

Gezondheidszorg

Op nummer drie in het lijstje van onze ergste nachtmerries staat gesukkel met onze gezondheid én met het gezondheidssysteem. Driekwart van de Vlamingen maakt zich daar zorgen om, vier jaar geleden was dat niet eens één op de twee. De hoofdbekommernis is dat de ouderenzorg minder goed zal worden (82 procent). En – daar is de portemonnee weer – 68 procent is bang dat de gezondheidszorg onbetaalbaar wordt. Zes op de tien mensen vrezen zelfs dat het systeem zal instorten – een pak meer dan vorig jaar.

Als we een draadje trekken tussen migratie en gezondheid valt op dat Vlamingen banger zijn voor een stroom van oorlogsvluchtelingen (78 procent) dan om zelf ernstig ziek te worden (44 procent) of een familielid ten prooi te zien vallen aan een zware ziekte (71 procent).

De angst voor een nieuwe pandemie fluctueert als een stuiterbal: een kwart van de Vlamingen zegt daar in 2019 verontrust over geweest te zijn, vlak na de coronacrisis in 2022 steeg dat naar 67 procent, nu zakt het cijfer naar 53. Het ongemak van mondmaskers, coronapassen en bevroren tenen tijdens outdoorfeestjes lijkt stilaan te vervagen.

Laagopgeleiden zijn banger

Onze angstenquête toont een aantal interessante kloofjes tussen wie slechts middelbaar onderwijs heeft gevolgd en wie heeft voortgestudeerd. Laaggeschoolden maken zich logischerwijs meer zorgen over hun financiële situatie dan hooggeschoolden (81 versus 68 procent). Ook over migratie (74 versus 64 procent), digitalisering (66 versus 57 procent), globalisering (67 versus 55 procent) en criminaliteit (63 versus 53 procent) zijn ze angstiger dan mensen die hoger onderwijs hebben genoten. Van het klimaat liggen ze dan weer minder wakker (69 versus 77 procent).

Ook tussen mannen en vrouwen borrelen enkele interessante verschillen op. De stijgende prijzen boezemen opvallend meer vrouwen (81 procent) dan mannen (72 procent) angst in. Vrouwen zijn ook ongeruster over hun eigen gezondheid en die van naasten (79 versus 69 procent), de gevaren van de onlinewereld (71 versus 55 procent) en discriminatie (59 versus 43 procent). Het enige thema dat hun minder zorgen baart dan mannen is de politieke situatie in België en Europa (70 versus 74 procent).

Woke

In het spoor dat de angst voor migratie achterlaat, glibbert ook de angst voor globalisering en de bedreiging van onze cultuur en tradities mee. Voor woke, dus. Ook daarover zijn meer Vlamingen ongerust (62,5 procent) dan vorig jaar (58,5 procent). Ook de vrees voor digitalisering (63 procent) en criminaliteit (59 procent) zit in de lift en beroert zo’n 4 procent méér Vlamingen dan anderhalf jaar geleden. Maar na al dat gebibber wilt u vast een positieve noot om af te sluiten? Wel, de ongerustheid over discriminatie (51 procent) en werkgelegenheid (31 procent) is licht gedaald.

Het onlineonderzoek door iVox werd tussen 20 december en 28 december 2023 uitgevoerd bij 1.000 Vlamingen, representatief op geslacht, leeftijd en diploma. De maximale foutenmarge bedraagt 3,02 procent.