Waarom slapen sommige daklozen ondanks de vrieskou liever op straat dan in de nachtopvang?

Bij de meest recente telling in november 2022 sliepen er in Brussel ongeveer 800 mensen op straat, ondanks de vrieskou. "Er zijn te veel straatbewoners voor te weinig plekken in de nachtopvang", zegt straathoekwerker Filip Keymeulen, die via vzw Diogenes veel contact heeft met thuislozen.

"Daarnaast is er een toeloop van mensen van buiten Brussel, die weten dat ze in een grootstad meer kans maken op een opvangplek. Maar mensen hebben ook altijd de vrijheid om ergens niet op in te gaan en dus geen gebruik te maken van de nachtopvang."

Schiet de nachtopvang in de huidige vorm zijn doel dan niet voorbij, als sommige mensen weigeren om er gebruik van te maken? "De nachtopvang zit vol, dus het is voor veel mensen een goede oplossing. Maar ideaal is het niet: eigenlijk zijn die opvangplekken een symptoomoplossing voor de woningcrisis." 

Een eerste struikelblok: de grootschaligheid, de onveiligheid en het gebrek aan privacy in de nachtopvang schrikt sommige straatbewoners af, weet Keymeulen uit ervaring. "Mensen krijgen een bed toegewezen in grote slaapzalen. Je kan naast iemand belanden die je wantrouwt of die je niet kent. Veel volk samen in een grote ruimte: dat zorgt voor een onveiligheidsgevoel."

"Je moet elke dag opnieuw bellen voor een plek en je ligt dus elke dag in een ander bed. Zeker bij mensen met mentale problemen en angststoornissen kan zo'n omgeving dat versterken. Ik zou er ook niet op mijn gemak zijn."

Daarnaast zijn de gebruikte locaties niet altijd geschikt. "Vorig jaar is er een oud kantoorgebouw naast de Botanique gebruikt, maar daar was onvoldoende sanitair om mensen te laten douchen. Sommige straatbewoners hebben sowieso al een probleem met hygiëne: in zo'n grote opvangruimte krijg je dan verschillende geuren door elkaar."

Tweede reden voor terughoudendheid: een verslaving. Die groep straatbewoners blijft ook liever weg uit de nachtopvang. "Ze zijn welkom, maar ze mogen er niet drinken en geen drugs gebruiken. Dat begrijp ik vanuit de organisatie, maar ik begrijp ook dat zo'n verbod mensen kan weghouden."

Een derde nadeel is de administratieve rompslomp. Wie bijvoorbeeld in Brussel een plek in de nachtopvang wil, moet elke dag opnieuw een bed reserveren via een strikte procedure. "Je moet stipt om 14 uur bellen, niet vroeger. Dan is het wachten tot je iemand aan de lijn krijgt om je specifieke vraag aan te stellen: niet iedereen heeft de capaciteiten om zoiets te regelen."

"Wanneer iemand in de kou blijft staan als alle plaatsen vol zitten, kan dat frustrerend zijn. Een deel van de straatbewoners is sowieso achterdochtig tegenover officiële instanties: omdat ze al teleurgesteld zijn, vragen ze na een tijdje geen hulp meer."

"In Brussel zijn er opvangalternatieven waarvoor je niet moet reserveren, zoals het Zuidstation dat bij grote winterkou 's nachts open blijft. Sommige mensen doen in deze omstandigheden een beroep op hun eigen netwerk, door enkele nachten bij iemand op de zetel te slapen. Maar ook die vorm van afhankelijkheid is niet altijd veilig."