Dreigt het conflict in het Midden-Oosten na de Britse en Amerikaanse aanvallen op Houthi's volledig te escaleren?

Er klinken harde woorden bij de Houthi-rebellen na de Britse en Amerikaanse aanvallen op hun infrastructuur in Jemen van afgelopen nacht. Ze dreigen dat de raketaanvallen niet zonder "straf of vergelding" zullen blijven. Door de oorlog in Gaza, de aanval op de "tweede man" van Hamas in Libanon en de IS-aanslag in Iran was de spanning in de regio al te snijden, maar dreigt de bom nu echt te ontploffen?

De militaire acties komen niet uit het niets. Al verschillende weken schieten de Houthi-rebellen vanuit Jemen raketten af op schepen in de Rode Zee. De Houthi's beweren zich enkel op schepen te richten die aan Israël zijn verbonden. Denk daarbij aan vracht voor Israëlische havens of een Israëlische crew.

Toch zijn ook al schepen aangevallen waarvan de vracht of rederij geen band met Israël heeft. Er werden de afgelopen weken al verschillende containerschepen aangevallen, waardoor grote rederijen als Maersk de Rode Zee liever even niet bevaren. Dat is problematisch, want de veiligheid van de scheepvaart over de Rode Zee is immers van groot belang voor de wereldeconomie.

De wateren vormen een belangrijke verkeersader tussen Europa en Azië. 30 procent van het wereldwijde containervervoer gaat door de regio, en elke bedreiging kan zware gevolgen hebben voor de olieprijzen en de beschikbaarheid van Aziatische producten in het Westen.

Zo moet ook de Gentse fabriek Volvo Cars de productie volgende week enkele dagen staken, omdat bepaalde onderdelen door de spanningen op de Rode Zee niet tijdig in België geraken.

Hoog tijd voor actie, denken de Amerikanen en de Britten dus. Hun legers hebben de afgelopen nacht bombardementen uitgevoerd op doelwitten van de Houthi-rebellen in Jemen. Begin januari voerde het Amerikaanse leger ook een militaire actie uit op de Rode Zee.

Het land zette helikopters van de Amerikaanse marine in om de schepen te beschermen en raakte daarbij slaags met rebellen. Tien mensen, alle opvarenden van de bootjes, kwamen daarbij om het leven. Het was de eerste directe confrontatie tussen de partijen, want daar had de VS tot dan toe van afgezien.

De aanval lokte heel wat reactie uit. Het Libanese Hezbollah, Irak en Iran lieten meteen weten dat ze de aanval van de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk veroordelen. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan had het over een "disproportionele aanval". Rusland vroeg meteen om een noodvergadering van de VN-Veiligheidsraad en noemde de aanval "onwettig". 

In een eerste reactie liet de Amerikaanse president Biden weten dat hij verdere aanvallen zou uitvoeren tegen de Houthi's, tenzij de groep de aanvallen in de Rode Zee staakt. Daar wil de groep echter niets van weten. De Houthi's laten weten dat de aanvallen op de schepen doorgaan, zolang het conflict tussen Israël en Hamas blijft duren.

"De inmenging van de VS in de Rode Zee is wel iets waar we ons zorgen over moeten maken", vertelt VRT NWS-buitenlandjournalist en Midden-Oostenkenner Inge Vrancken. "Zeker nu het land militaire actie onderneemt."

"De Amerikanen willen eigenlijk niet betrokken geraken in een nieuw conflict, en al zeker niet in een verkiezingsjaar. Er wordt achter de schermen druk onderhandeld en geprobeerd om de hele situatie niet te doen ontploffen."

"Bovendien heeft de VS voldoende netwerken om met de verschillende partners te spreken", gaat Vrancken voort. "Maar de angst bestaat vooral dat er op een bepaald moment iets onverwachts gebeurt, waardoor de VS niet anders kan dan zich moeien in het conflict."

Joost Hiltermann werkt als programmadirecteur Midden-Oosten voor de denktank International Crisis Group. Die denktank zet in op de de-escalatie en preventie van oorlogen wereldwijd. Hij is op dit moment in Jemen. 

Volgens Hiltermann zal de situatie in de Rode Zee echter niet meteen voor een grootschalig conflict zorgen. Dat zei hij in "De ochtend" op Radio 1. "Kijk naar de gevechten die plaatsvinden op de grens tussen Libanon en Israël, of naar de aanvallen op Irak en Syrië", legt Hiltermann uit. "Ook toen was er kritiek, maar tot nu toe is alles binnen de perken gebleven."

"Alles moet binnen de context van de oorlog in Gaza worden geplaatst. Als de oorlog eindigt, zullen ook in de rest van de regio de spanningen afnemen. Meer oorlogsgeweld zal een omgekeerd effect hebben."

Hiltermann geeft aan dat de Houthi's ook voordelen halen uit de aanvallen op schepen in de Rode Zee. "Ze hebben de laatste maanden veel steun gewonnen onder de Jemenitische bevolking, omdat ze actie ondernemen tegen vijand Israël. De hele bevolking ziet dat als iets positiefs, ook de mensen die tegen de Houthi's zijn."

Toch hebben andere partijen meer belang bij een de-escalatie van het conflict in de Rode Zee. In Jemen heerst namelijk al bijna tien jaar een hevige burgeroorlog. De Houthi's controleren een groot deel van het land en voeren strijd tegen de troepen van de regering. Momenteel heerst er een onofficieel staakt-het-vuren tussen de twee partijen.

"De laatste twee jaar vinden gesprekken en onderhandelingen plaats tussen de regering en de Houthi's", vertelt Hiltermann. "Ondertussen moest er al een positieve conclusie zijn, maar sinds de gebeurtenissen van 7 oktober (de aanval van Hamas tegen Israël, nvdr.) is alles wat stilgevallen."

"Na de aanval van de Britten en Amerikanen riep Saudi-Arabië meteen op om de gemoederen te bedaren. Het land vreest dat dit invloed kan hebben op de onderhandelingen en ze willen natuurlijk niet dat de vooruitgang van de laatste jaren wordt ondergraven."