En vooral een goede gezondheid!

Is er iets dat we elkaar meer wensen bij het begin van een nieuw jaar dan een goede gezondheid? Logisch toch: gezondheid wordt niet voor niets het hoogste goed genoemd. Ook onze plechtige voornemens die we gewoontegetrouw bij de jaarwende vooropstellen en al dan niet luidop declameren, hebben vaak met onze gezondheid te maken. Minder drinken is een populaire, vooral op 1 januari (the day after…), gevolgd door meer bewegen, gezonder eten, en – speciaal voor de rokers – eindelijk van die rotsigaretten af geraken.

Het kunnen genieten van een goede gezondheidszorg is zelfs een recht, opgenomen in de universele verklaring van de rechten van de mens.

Drie dimensies

Het valt wel op dat weinigen zich afvragen wat gezondheid eigenlijk betekent. En ook dat is logisch. Gezondheid, je voelt dat gewoon, dat heeft geen verdere uitleg nodig. Pas wanneer je even of gedurende lange tijd niet gezond bent besef je pas hoe zalig het is om wél gezond te zijn.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) deed lang geleden al een poging tot definitie: ‘Gezondheid is een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en niet van louter het ontbreken van ziekte’. Wat zij hier omschrijft, is eigenlijk perfecte gezondheid: volledig welbevinden. Daarop kwam en komt veel kritiek — een kritische houding tegenover de WGo is overigens dezer dagen van kritisch belang.

Die kritiek is vooral gericht op dat streven naar perfectie. Maar de drie voormelde dimensies zijn wel nuttig en veelbetekenend. Gezondheid gaat inderdaad over de toestand van onze lichamelijke, geestelijke én sociale functies. Wanneer die er goed aan toe zijn, stelt ook onze gezondheid het dus goed. En die drie dimensies zijn ook onlosmakelijk met elkaar verbonden. Tijdens de Coronapandemie heeft men die geestelijke en sociale dimensie nogal over het hoofd gezien en daar dragen we nog altijd de gevolgen van.

Gelukkig

Eigenlijk komt het er op neer dat wanneer je gezond bent dat je dan ook beter kan functioneren, onder de mensen kan komen, een zinvolle invulling kan geven aan je dagen en dies meer. Gezonde mensen zijn over het algemeen ook gelukkiger — nog zoiets dat we elkaar steevast toewensen met nieuwjaar.

Maar het feit dat we elkaar gezondheid toewensen duidt op het inherent onzeker karakter ervan: als we vandaag gezond zijn, betekent dat niet dat dit ook morgen zo zal zijn. Om ons te beschermen tegen die onzekerheid, of tegen de mogelijke gevolgen ervan, bestaat de ziekteverzekering. Als we ziek worden komt die grotendeels tussen in de kosten van verzorging.

Als we dat systeem evenwel van dichterbij bekijken is het enigszins pervers: hoe zieker we zijn of worden, hoe meer de gezondheidssector aan ons verdient, mét tussenkomst van de ziekteverzekering. Sommigen profiteren ook van die verzekering en lopen de deuren van zorgverleners plat. Het is toch terugbetaald.

Hoogtijd dus voor een omwenteling richting een gezondhoudsysteem.

Gezondhoudsysteem

Twee factoren zijn doorslaggevend voor onze gezondheid: kunnen leven in gezondheidsvriendelijke omstandigheden en een leefstijl die de gezondheid bevordert en niet schaadt.

Een gezonde omgeving — in jargon een salutogene omgeving — heeft van doen met de sociale en economische omstandigheden, de directe leefomgeving (gezonde lucht, geen storend lawaai,…) en de mogelijkheden om gezond te leven (betaalbare gezonde voeding, voldoende bewegingsmogelijkheden, …). Het is evident dat iemand die in ongezonde omstandigheden leeft ook veel minder kans maakt op goede gezondheid. De overheid heeft hier een grote verantwoordelijkheid.

De leefstijl krijgt terecht de jongste jaren meer aandacht. Klassiekers zijn gezonde voeding, voldoende lichaamsbeweging, het afzweren van tabak en drugs en het matig omgaan met alcohol. De coronapandemie toonde aan dat o.a. zwaarlijvigheid en diabetes de kansen op ernstige verwikkelingen van COVID-19 sterk verhoogden.

Maar leefstijl heeft ook te maken met de mentale dimensie: het leven op een manier die gezond is voor de geest. Denk aan de meer dan een derde van de volwassenen die vandaag al smartphone-afhankelijk zijn en richting digitale zombies afglijden. Of denk aan hoe sommigen elkaar op het werk, in een organisatie of in een relatie de duvel aandoen. Of hoe dagelijkse angstboodschappen in de media een nefaste impact hebben op de geestelijke gezondheid van mensen. Angst was trouwens ook een factor die de kans op ernstige verwikkelingen van COVID-19 sterk verhoogde.

Het goede nieuws is de opkomst van leefstijlgeneeskunde via aangepaste, ‘non-processed’ en toch lekkere voeding, voldoende beweging, en allerlei tips en adviezen om mensen fysiek en mentaal gezond te houden en/of sluipende ziekten in een vroege fase de pas af te snijden. En het interessante van de leefstijlgeneeskunde is dat ze stap voor stap werkt, haalbaar is en niet fanatiek. Want fanatiek met gezondheid bezig zijn is niet de juiste weg. Dan zie je toestanden waarbij iemand ’s avonds nog toertjes rond de keukentafel loopt om toch maar aan de tienduizend stappen te geraken die dag. Niet echt gezond lijkt me.

Fanatisme kunnen we overigens in het algemeen missen als kiespijn.