"Pijn is fijn met een p": heeft Youssef uit "Kamp Waes" gelijk?

Het is een bekende scène uit VRT-reeks "Het eiland". Personage Sammy Tanghe, gespeeld door acteur Bruno Vanden Broecke krijgt twee dartspijltjes in het voorhoofd. Op de vraag of dat geen pijn doet, spreekt hij de legendarische woorden: "pijn is fijn met een p". 

Die gevleugelde uitspraak werd gisteren herhaald in "Kamp Waes" op VRT 1. Eén van de deelnemers, Youssef, rondt de loopproef succesvol af en zegt met een grimas op het gezicht: "pijn is fijn met een p". Maar klopt dat?

Taalkundig klopt het natuurlijk, maar inhoudelijk? "Alles hangt af van de context, maar per definitie is pijn iets onplezierigs. En dat ga je niet als fijn bestempelen", zegt professor Bart Morlion van het pijncentrum in het UZ Leuven in "De wereld vandaag" op Radio 1.

In uitzonderlijke omstandigheden kan je die wel verbijten, zoals sporters of pakweg de deelnemers van "Kamp Waes" doen. "Dan kan je door de omstandigheden - de strijd die je levert - de pijn verbijten en dus onderdrukken", zegt Morlion. "De pijn zal dan pas doorbreken na de sportprestatie."

Die omgevingsfactoren kunnen in grote mate de intensiteit van de pijn bepalen. "Een bekend voorbeeld daarvan komt uit de Eerste Wereldoorlog", legt Morlion uit. "Soldaten met kleine verwondingen, een vleeswonde of schampschot vroegen meer morfine dan soldaten die twee benen kwijt waren nadat ze op een mijn trapten."

Dat komt omdat soldaten die hun ledematen kwijt waren, zich realiseerden dat ze niet terug moesten naar de hel van de loopgraven. "De soldaten met het schampschot moesten wél terug", zegt professor Morlion. En dat laatste had een grote impact op hoe ze die pijn ervaarden.

"Vanuit een biologisch oogpunt is dat ook logisch", gaat hij voort. "Wanneer een leeuw je achterna zit, moet je blijven lopen en niet stoppen na een paar schrammen van een braamstruik. Als er gevaar is moet je blijven lopen."

In sommige gevallen kun je volgens onderzoek pijn ook leren sturen, want pijn is een breinproces. "Waardoor je van de omstandigheden gebruik kunt maken om je pijngrens te verhogen of te verlagen", legt hij uit.

"We leren patiënten die lijden aan chronische pijn zo om pijngrenzen te verleggen. Het brein is ontzettend sterk in de beïnvloeding van de perceptie van pijn." Toch benadrukt de professor dat alle pijn "echte pijn" is. "Of je die nu als prettig of onprettig ervaart." 

Ongeveer 1 op de 5 volwassenen in België lijdt aan chronische pijn. Een uitspraak zoals die van Youssef kan bij die mensen heel hard aankomen. "Chronische pijn wordt vaak onderschat, maar kan heel belastend zijn", zegt Morlion daarover. "Mensen verliezen er soms zelfs hun job of relatie door. Dus ik zou het waarderen als mensen iets voorzichtiger zouden zijn met zulke uitspraken."