Waar haalt Emmanuel Macron zoveel centen voor zijn dure campagne? - Rony Van Gastel

Rony Van Gastel is journalist bij VRT Nieuws met een bijzondere belangstelling voor Frankrijk. 

De precieze bedragen kennen we (nog) niet. Maar we weten wel dat een kandidaat volgens de wet maximaal 22,5 miljoen mag besteden aan zijn campagne. En we weten heel precies wat de kiescampagne vijf jaar geleden heeft gekost.

François Hollande gaf voor de twee ronden samen 21,8 miljoen euro uit. Zijn concurrent Nicolas Sarkozy 21,3. Officieel althans, want Sarkozy heeft mogelijk veel meer uitgegeven dan wat mag. Er loopt een proces.

De andere kandidaten moesten het met minder doen. Le Pen en Mélenchon spendeerden in 2012 ruim 9 miljoen euro. Jacques Cheminade, de kleinste kandidaat, had toch nog een budget van 500.000 euro. Waar is zoveel geld voor nodig?

Campagnebijeenkomsten - sportpaleizen afhuren met schermen en personeel - kosten het meest. In het geval van Hollande zo'n 9 miljoen. Drukwerk (4 miljoen) en campagnepersoneel (2 miljoen) zijn de andere slokoppen.

Je zou denken: de partij betaalt. Niet in het geval van Macron dus, want die had geen partij. Het klopt overigens wel dat de grote politieke partijen een deel van de kosten voor hun rekening nemen, maar het gros komt vaak elders vandaan.

Niet dat alle kandidaten zwaar in hun persoonlijke buidel tasten. Als je meer dan vijf procent haalt betaalt de Franse staat namelijk zowat de helft van de kosten terug. In de praktijk gaan veel kandidaten in de aanloop naar de verkiezingen een flink bedrag lenen.

Is de campagne een succes dan betaalt de staat die lening terug. Maar zelfs voor de meest succesrijke kandidaten moet zowat de helft van hen komen. Je betaalt die echt uit eigen zak, of je zoekt milde schenkers. Die laatste zijn overigens altijd particulieren. Want geld van bedrijven, dat mag je in Frankrijk niet aanvaarden.

Ook Emmanuel Macron is naar de bank gestapt, zo'n acht miljoen zou hij hebben geleend. De banken zijn de laatste jaren niet meer zo happig om geld uit te lenen aan politici, maar Macron heeft als ex-bankier ongetwijfeld de juiste contacten.

Volgens het magazine Closer heeft hij het geld trouwens alleen gekregen nadat hij een zware inspanningsproef op de fiets had ondergaan. De verzekering wilde namelijk weten of hij wel fit genoeg was.

Maar zelfs met de lening op zak (Macron zal de bank nu kunnen terugbetalen dankzij de toelage van de Franse staat) blijft er een gat over van naar schatting een miljoen of acht. Omdat hij geen partij achter zich heeft moet Macron dat bedrag dus ofwel zelf betalen, of uit schenkingen halen.

Zelf betalen: kan dat wel? Neen, zoveel geld heeft hij niet. Macron bezit ruim 300.000 euro, allemaal in aandelen of bankrekeningen. Hij is dus geen arme sloeber, al helemaal niet voor een 39-jarige. Maar echt rijk is hij nu ook weer niet. We weten heel precies hoe 'zwaar hij weegt' omdat hij als minister en presidentskandidaat zijn patrimonium moest bekendmaken.

Macron blijkt geen auto te hebben, geen huis. De villa in Le Touquet aan de Noordzee is eigendom van zijn vrouw Brigitte. Al heeft Macron daar wel een grondige renovatie van 500.000 euro tegenaan gegooid. We weten ook dat Macron als partner bij zakenbank Rothschild tussen 2009 en 2012 bijna 3 miljoen euro bruto heeft verdiend. Na aftrek van belastingen allerhande moet daar toch bijna anderhalf miljoen van overblijven.

Waar is de rest van het geld naartoe? Macron zelf wijst in interviews naar de renovatie van het huis van vrouw Brigitte en de hoge belastingen. Zijn woordvoerder heeft al gezegd dat "Macron goed geleefd heeft" en dus veel heeft uitgegeven. Hier en daar zijn wel wat vragen gesteld, maar in elk geval heeft de overheidsdienst die de boeken van Macron controleert - de HATVP - gezegd dat zijn aangifte in orde is.

Als het geld voor de campagne niet van hemzelf komt en niet van de partij dan blijft er maar één mogelijkheid over: milde schenkers. Nu mag een privépersoon jaarlijks maximaal 7.500 euro aan een politicus betalen, al komt daar nog iets bovenop in tijden van verkiezingen.

Over twee jaar verspreid mag je maximaal zo'n 19.000 euro schenken. Niet het soort bedrag waar je je ziel voor verkoopt. Geen Amerikaanse toestanden in Frankrijk, voor miljoenen invloed kopen bij de president is er niet bij.

De eenvoudigste manier om geld aan Macron te geven is via zijn website. Op de homepagina van EnMarche.fr kan je in een paar klikken storten. 'Je donne' staat er - ik geef. Een bedrag van 10 tot 500 euro, maar het mag natuurlijk ook meer zijn. Of minder. Op die manier hebben tienduizenden Fransen al een kleine bijdrage gestort.

Dat er zoveel schenkers zijn hoeft niet te verbazen. En Marche is een beweging die al meer dan 200.000 leden telt. Het kost helemaal niks om je lid te maken, maar wellicht hebben veel van die leden toch hun duit in het zakje gedaan.

En dat tikt aardig aan. In december verschenen berichten dat En Marche! al 3,5 miljoen euro had opgehaald. In maart was dat bedrag al opgelopen tot... 6 tot 8 miljoen euro. En daarmee was het gat in zijn begroting zo goed als dicht, nog voor de eerste ronde van de verkiezingen!

Als we aannemen dat zo'n 40.000 mensen elk 50 euro hebben gestort (wat naar verluidt de gemiddelde gift is) dan komen we nog altijd maar aan een miljoen of twee. Met die kleine garnalen alleen zal Macron er dus niet gekomen zijn.

Hij is vooral aangewezen op mensen die een 'meer substantiële' gift doen: vijf, tienduizend euro. Speciaal voor hen worden discrete bijeenkomsten georganiseerd. Diners waar zakenmensen en toplui elkaar en soms ook Macron zelf ontmoeten.

Dat gebeurt vooral in Frankrijk, maar ook in het buitenland. Er zijn fundraising-bijeenkomsten gesignaleerd in New York, in Londen en ... in Brussel. Volgens de krant L'Echo was Macron in november aanwezig op een bijeenkomst in Ukkel, het chiquere deel van de hoofdstad. Een twintigtal genodigden waren er. De helft Fransen, de helft Belgen. Organisator: Marc Grosman. De oprichter van kledingketen Célio, die goed zou zijn voor een jaaromzet van zo'n miljard euro. Maar - zei Grosman - er is helemaal geen verplichting om op zo'n avond geld te schenken.

In Ukkel wonen nogal wat Fransen. Expats, Europese ambtenaren maar ook fiscale vluchtelingen. Want in Frankrijk betaal je de ISF - de zogenaamde rijkentaks - waar nogal wat gegoede Fransen voor op de loop zijn.

Een belasting overigens die Macron grondig wil hervormen, omvormen tot een vorm van investering. In de hoop ongetwijfeld om die rijke Fransen (of toch hun geld) uit Londen of Brussel weer naar Parijs te halen.

Macron is overigens niet de enige die vorig jaar zulke evenementen heeft georganiseerd. Ook de centrumrechtse kandidaten Juppé en Fillon zijn vorig jaar in Ukkel gesignaleerd. Net als Macron kandidaten die de rijkentaks ISF willen afschaffen. Helemaal toevallig zal dat wel niet zijn.

Natuurlijk wil iedereen intussen graag de namen kennen van de substantiële schenkers. Maar Macron wil ze niet vrijgeven. Tegen de belastingwet, liet hij weten. Wie Emmanuel Macron mee heeft gesponsord zullen we dus nooit weten.

Wat we wel weten is dat En Marche! niet alleen een onwaarschijnlijk succesvolle campagnemachine is geweest. Geweest, want intussen omgevormd tot de politieke partij 'La République en Marche'.

Het is duidelijk dat En Marche! ook een geslaagde operatie van crowdfunding is, die niet alleen bij Jan Modaal succes heeft gehad, maar ook in de betere kringen.