Voor de een is een pijntje in de borst slechts een momentopname maar voor wie lijdt aan hypochondrie, waarbij je continu denkt een ernstige ziekte te hebben, is het een nachtmerrie. Al spreekt de wetenschap liever van ziekte-angststoornis dan hypochondrie. “Mensen met ziekte-angststoornissen zijn voortdurend geconcentreerd op hun lichaam en zijn ervan overtuigd dat elke gewaarwording een ziekte kan zijn”, zegt Edwina Poppe, klinisch psychologe en therapeute gespecialiseerd in angst, depressie, stress en burn-out. “Ook wanneer de arts geen afwijkingen vindt of wanneer onderzoeken uitwijzen dat hij niet ziek is, dan nog zal de cliënt – zo noemen wij mensen die bij ons in therapie komen – niet gerustgesteld zijn.”

1. Hou een dagboek bij

En dan is volgens Poppe therapie aangewezen, ook al kun je zelf al kleine stappen zetten. “Een dagboek bijhouden bijvoorbeeld, is eigenlijk een vorm van gedachtenregistratie. Telkens als iemand last heeft, is het de bedoeling om dat zo concreet mogelijk neer te schrijven. Vooral wanneer en waarom zijn hier belangrijk. Ook het aantal keer dat het fenomeen opspeelt, speelt een belangrijke rol. Hierdoor krijgen we zicht op de gedachten in iemands hoofd en hoe die tot stand komen. Daarna is het de bedoeling dat we die gedachten gaan uitdagen. De patiënt leert op die manier zijn eigen lichaam opnieuw kennen. Zo leren ze wanneer iets een realistische gedachte is en wanneer een gewaarwording een denkfout is.”

2. Ken je iemand met die ziekte?

Een angst (voor een ziekte) is vaak ook een uiting van een onderliggend probleem of trauma. “Ga eens na waarom je bijvoorbeeld bij pijn in de borst de link legt met borstkanker. Is dat omdat je iemand kende die leed aan borstkanker en daaraan overleden is? Of door de gedachte: mijn beste vriendin lijdt eraan dus ik zal dat ook wel hebben. We proberen na te gaan of die redenering wel klopt en waar ze vandaan komt. Het is de bedoeling om de gedachtegang rationeel te benaderen en de patiënt alternatieven te tonen. Ik zeg niet dat die meteen uit de vicieuze cirkel breekt maar alleen al beseffen dat er alternatieven zijn, is een hulp.”

3. Gedraag je als een visser

Naast de therapie raadt Poppe ook mindfulness, een vorm van aandachtstraining om beter om te gaan met angst of stress, aan. “Ik geef altijd het voorbeeld van een visser. Als je een hele dag aan een vijver zit te vissen zonder andere prikkels met alleen maar de focus op die hengel in het water dan heb je eigenlijk de definitie van wat mindfulness is. Helaas zijn we dat vandaag wat verleerd en moeten we tegenwoordig een cursus volgen om die rust opnieuw te ervaren. Ook voor patiënten die lijden aan ziekte-angststoornis is het belangrijk om de aandacht te verleggen naar een ander punt dan alleen maar het gegeven van ‘ziek zijn’.”

4. Beweeg

Tot slot: beweging. Want dat is niet alleen goed voor het lichaam maar ook voor de geest. “Mensen die angstig zijn, durven vaak niets meer te doen en blijven liever ter plaatse zitten. Net uit schrik dat er nog meer erge dingen gaan gebeuren, proberen ze zo weinig mogelijk risico te lopen. Daarom is het belangrijk om juist te blijven bewegen. Het heeft niet alleen een therapeutisch effect, ook babbelt het veel gemakkelijker.”