Sven Biscop over militaire operatie in Rode Zee: ‘Beschamend dat de Europese Unie nu pas echt in actie schiet’

Wat wil de Europese Unie precies doen?

“Het Politiek en Veiligheidscomité, met vertegenwoordigers van alle lidstaten, heeft het signaal gegeven dat er een Europese militaire missie moet komen om schepen in de Rode Zee te beveiligen. Hoe die precies vorm moet krijgen is nog niet beslist. Begin dit jaar stelde Josep Borrell, de Hoge Vertegenwoordiger voor buitenlands beleid, al eens voor om drie fregatten te sturen.”

“Met de observatiemissie AGENOR is de EU al aanwezig in de straat van Hormuz. Een mogelijkheid is om het mandaat van die missie uit te breiden. Maar er lijkt eerder een volledig nieuwe operatie in de maak, waarvan de details in de komende weken verder worden uitgewerkt, zodat ze eind februari van start kan gaan. Het is positief dat er eindelijk iets gebeurt, maar ‘rapid response’ kun je dit bezwaarlijk noemen.”

De beslissing komt er rijkelijk laat?

“De aanvallen op onze scheepvaart zijn eigenlijk al midden november begonnen. En als je spreekt over vitale belangen, dan is dit er toch wel een, want dit is voor ons een van de belangrijkste scheepvaartroutes ter wereld. Ik vind het eigenlijk verbazend dat daar nog altijd geen antwoord op is.”

“Uiteindelijk zijn de Amerikanen in actie geschoten, met operatie Prosperity Guardian, waar sommige Europese landen aan mee doen, zij het zeer beperkt. Het resultaat is dat de Verenigde Staten het voor ons opnemen, want het zijn vooral onze schepen die worden aangevallen. Dat is eigenlijk beschamend. Het is nog maar eens een typisch voorbeeld van de EU die aarzelt en de VS die als eerste optreden. Terwijl velen heimelijk blij zijn dat de Amerikanen de kastanjes uit het vuur halen.”

Vanwaar de terughoudendheid om mee te doen aan de Amerikaanse operatie?

“Sommige landen beroepen zich op het argument dat ze dan te veel met de VS worden geassocieerd, dat op zijn beurt te dicht bij Israël staat. Wat ik nogal vergezocht vind. Zowel de VS als verschillende Europese landen worden in het Midden-Oosten al decennia als bondgenoten van Israël gezien. En de EU heeft na de aanslagen op 7 oktober heel onhandig gecommuniceerd en de indruk gewekt dat we vierkant achter Israël staan en veel legitimiteit verloren. Zo’n operatie maakt dan nog weinig verschil.”

“Voor andere landen, zoals Frankrijk, is het meer een traditionele houding dat ze liever een autonome Europese actie zien dan een operatie geleid door de Amerikanen.”

Wat kan ons land aan zo’n operatie bijdragen?

“Om één fregat als beveiliging ter plaatse te hebben, heb je eigenlijk drie schepen nodig die elkaar aflossen, en ons land heeft er maar twee. Maar ons land zou wel onderdeel kunnen zijn van een internationale rotatie.”

“Nu, dat valt nog te bezien, want de EU zal ook geen 20 schepen sturen, dus niet alle lidstaten zullen al in het begin schepen moeten sturen. We kunnen ook op andere manieren steun verlenen. Zo levert ons land al voor de derde keer de bevelhebber van de AGENOR-operatie.”

Wat zal het mandaat van deze operatie zijn?

“Dat er minstens een militaire escorte nodig is, lijkt mij duidelijk. Ik vermoed dat de opdracht louter defensief zal zijn, en dat we niet, zoals de Amerikanen en Britten, aanvallen gaan uitvoeren tegen de Houthi’s in Jemen zelf.”

Is dat een verstandige keuze? De luchtaanvallen die de Amerikanen en Britten uitvoeren op Houthi-doelwitten in Jemen, lijken de groepering vooralsnog niet op andere gedachten te brengen. De aanvallen op schepen gaan gewoon door.

“Dat is een boeiende vraag. De Houthi’s zien hun acties als reactie op de oorlog van Israël tegen Hamas. Door dan vervolgens weer hun basissen aan te vallen, ga je in zekere zin mee in een escalatie in de regio. Met enkele luchtaanvallen ga je bovendien geen einde maken aan hun aanvallen op onze schepen.”

“Anderzijds is vrije internationale scheepvaart een soort mondiaal publiek goed, in het belang van iedereen. Ik denk dat de VS er toch goed aan gedaan hebben op die aanvallen te reageren. Zo geven ze het signaal dat je dit niet zomaar ongestraft kunt doen: van de internationale scheepvaart blijf je af.”

Sommige experten vrezen dat de aanvallen de Houthi’s in eigen land juist sterker maken. Andere waarschuwen voor verdere escalatie. Hoe groot schat u de risico’s in?

“Maar wat kunnen de Houthi’s, behalve hun aanvallen op schepen nog wat opvoeren, verder nog doen? Ik denk dat we inmiddels wel kunnen besluiten dat geen enkele van de andere grote spelers in het Midden-Oosten, zoals Iran en Saudi-Arabië, zin hebben in een echte escalatie van het conflict. Anders was dat wel al gebeurd.”

Als militaire actie de problemen in de Rode Zee niet kan oplossen, wat dan wel?

“De problemen met de Houthi’s zijn eigenlijk een symptoom van twee onderliggende kwesties. Er is natuurlijk de aanslepende burgeroorlog in Yemen die opgelost zou moeten raken. Daarnaast ligt natuurlijk de strijd van Israël tegen Hamas aan de basis van deze aanvallen, net zoals dat het geval is voor de acties van Hezbollah, en aanvallen op militaire basissen in Syrië en Irak. Willen we weer stabiliteit in de regio, dan moeten de Israëli’s hun militaire operatie in Gaza zo snel mogelijk beëindigen.”