Netanyahu frustreert bondgenoten met stug “nee” tegen Palestijnse staat

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu blijft doof voor zijn bondgenoten. Om nog meer bloedvergieten en een verdere escalatie te voorkomen, is het moment gekomen om het Israëlische militaire offensief in Gaza terug te schroeven, liet de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken deze week verstaan. Om op lange termijn ook de veiligheid van Israël te verzekeren, voegde hij eraan toe, zal Netanyahu ook het bestaan moeten dulden van een volwaardige Palestijnse staat.

Het is een standpunt waar zowel de VS, de EU als enkele Arabische landen zich rond verenigen. Een groep Arabische regeringen werkt momenteel een plan uit om niet alleen een staakt-het-vuren en de vrijlating van gijzelaars te bewerkstelligen, maar ook de fundamenten te leggen voor een duurzame vrede in de regio.

Maandag vinden daarover gesprekken op hoog niveau plaats in Brussel, vorige week gebeurde dat al in de marge van het World Economic Forum in het Zwitserse Davos. Daar verklaarde de Saudische minister van Buitenlandse Zaken dat zijn land nog steeds bereid is om de betrekkingen met Israël te normaliseren. Sleutelvoorwaarde: “Vrede voor de Palestijnen, door middel van een Palestijnse staat.”

Berenknuffelstrategie

Het antwoord van Netanyahu? Nee. De Israëlische premier denkt er niet aan om het militaire offensief in Gaza op een lager pitje te zetten, meldde hij donderdag. Een Palestijnse staat acht hij uitgesloten.

Israël, zei Netanyahu, “moet de veiligheidscontrole hebben over het hele grondgebied ten westen van de Jordaan. Dat is een noodzakelijke voorwaarde. Het botst met het principe van soevereiniteit, maar daar kunnen we niets aan doen. Die waarheid geef ik mee aan onze Amerikaanse vrienden en ik zal de pogingen afremmen om ons een realiteit op te dringen die de staat Israël in gevaar zou brengen.”

LEES OOK. Minstens 10 doden bij raketaanval in Damascus, vingers wijzen naar Israël

De stugge afwijzing, met een sneer aan het einde van zijn verklaring, is een streep door de rekening van de Amerikaanse president Joe Biden. Die staat onder druk om te tonen dat zijn ‘berenknuffelstrategie’ – uitgebreide publieke steun bieden aan de Israëlische regering, maar achter de schermen ook forse druk uitoefenen— vruchten kan afwerpen. De Israëlische premier reikt hem weinig argumenten aan om dat te bevestigen. “Dit is geen nieuw standpunt van meneer Netanyahu”, zei John Kirby, de woordvoerder van de Nationale Veiligheidsraad, over Netanyahu’s afwijzing van een Palestijnse staat. “Wij bekijken het vanzelfsprekend anders.”

Die laconieke taal verraadt hoe slecht de sfeer is tussen Netanyahu en Biden. Beide leiders spraken elkaar vrijdag voor het eerst sinds 23 december. De vorige conversatie – over het feit dat Israël een deel van de belastingen die het ophaalt voor de Palestijnse autoriteit niet wil overdragen – bestempelde een Amerikaanse functionaris tegenover nieuwssite Axios als “frustrerend”. Biden zou de telefoon neergelegd hebben met een bits “dit gesprek is afgelopen”. Het gevoel in Washington, zei een bron binnen de Amerikaanse regering, “is dat de president elke dag zijn nek uitsteekt voor Bibi (Netanyahu, red.), maar wanneer het tijd is voor Bibi om iets terug te geven en enig politiek risico te nemen, is die daartoe niet bereid.”

Buikgevoel van Israëli’s

Met zijn verzet tegen een tweestatenoplossing vertolkt Netanyahu vandaag het buikgevoel van zijn bevolking. Slechts een vierde van de Israëli’s steunt op dit moment nog een tweestatenoplossing, blijkt uit een bevraging van peilingbureau Gallup. Dat is niet onlogisch, zegt een Europese diplomaat: “Israël kan nu alleen aan de oorlog en het uitschakelen van Hamas denken, maar dat belet niet dat wij moeten denken aan de toekomst na de oorlog.’’

Voor Netanyahu zou daar mee over nadenken een abrupte ommekeer betekenen, die bovendien indruist tegen de eisen van zijn coalitiepartners.

Aan zo’n manoeuvre wil hij zich niet wil wagen nu hij vecht voor zijn politieke overleven. De premier wordt achtervolgd door juridische perikelen die hem een gevangenisstraf kunnen opleveren. Om daaraan te ontkomen, moet hij te allen prijze zijn greep op de macht behouden.

Maar het falen van zijn regering om de aanvallen van Hamas op 7 oktober te voorkomen en binnenlandse kritiek op het verloop van het offensief in Gaza, deden zijn populariteit inzakken.

“Politiek gezien verkocht Bibi zichzelf als Mister Veiligheid, maar dat werd weggevaagd op 7 oktober”, luidde de analyse van een Israëlische conservatieve volksvertegenwoordiger in de New Yorker. ‘Nu is hij Mister Verzet tegen Amerika, dat ons een Palestijnse staat wil opdringen. Hij is aan het draaien. Na zijn grote mislukking heeft hij een nieuw verhaal nodig. Hij zal proberen het verhaal te verkopen dat niet hij, maar het veiligheidsapparaat gefaald heeft, en dat hij de enige is die een Palestijnse staat de nek om kan wringen.”

Toch nog enige hoop

Netanyahu’s wanhoop, vertelde Martin Indyk, een voormalig Amerikaans ambassadeur in Israël, aan de New Yorker, “komt tot uiting in zijn bereidheid om te bijten in de hand die hem voedt.”

Ondanks alles acht de Europese diplomaat een doorbraak niet uitgesloten. “In het verleden hebben nog Israëlische politici zich in dezelfde zin uitgesproken, en toch kwam er een vredesproces in Madrid en Oslo. Het is moeilijk om een alternatief te bedenken.”