Hoe staat het met de restauratie van Het Lam Gods, na alle commotie?
In mei vorig jaar begonnen zeven restaurateurs van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) aan de derde en laatste fase van de restauratie van het Lam Gods, een restauratie die eind vorig jaar plots werd bekritiseerd. VRT NWS volgt ook deze laatste fase op de voet en toont de recente vorderingen. Onlangs kregen de restaurateurs de toestemming om opnieuw oude overschilderingen te verwijderen die de originele verflagen van Jan en Hubert Van Eyck bedekken.
In de maand december kwam de restauratie van het Lam Gods in een zware storm terecht. Er werd beweerd dat de restaurateurs onherstelbare schade zouden toebrengen aan het kunstwerk van de gebroeders Van Eyck en dat de werken meteen moesten worden stilgelegd.
De kritiek werd weerlegd door experts uit binnen- en buitenland en door de Vlaamse overheid. Een maand later reageert Hélène Dubois, hoofd van het restauratieteam, nu voor het eerst.
Dubois en haar team voelen zich gesteund door de Kerkfabriek, de Vlaamse overheid en alle internationale experten: “Er werd niet alleen getwijfeld aan ons werk, maar ook aan de expertise van alle betrokken experten, de internationale commissie, het adviescomité. Iedereen die daarbij heeft gewerkt. Maar zonder een enkel bewijs.”
BEKIJK - Restaurateur Hélène Dubois weerlegt de recente kritiek:
Vernissen verwijderd
Op dit moment werken de restaurateurs aan de laatste schilderijen van het Lam Gods die nog niet werden gerestaureerd. Dat zijn de zeven panelen van het bovenste register: centraal de drie “tronende” figuren met daarnaast de zingende en musicerende engelen en helemaal op de zijkanten Adam en Eva.
Na een grondige voorstudie verwijderden de restaurateurs eerst de fel verkleurde vernislagen die op de schilderijen zitten. "De vernislagen vormden een heel dikke laag die heel erg verkleurd was", zo zegt restaurateur Kathleen Froyen. "Door het wegnemen van die vernissen kunnen we de echte kleuren weer waarnemen en kunnen we ook de originele toestand van de verflagen en ook van de overschilderingen veel beter bestuderen."
Ook nu overschilderingen
De studie van die verflagen leverde al heel wat resultaat op. Zo vonden de restaurateurs grote overschilderingen uit de zestiende eeuw op de mantels van de drie centrale figuren: de godheid, Johannes de Doper en Maria. De rode, blauwe en groene mantel zijn zowat volledig overschilderd, een goede honderd jaar nadat Van Eyck de oorspronkelijke mantels schilderde.
We zijn heel zeker dat dit overschilderingen zijn en geen originele verflagen
Opnieuw grote overschilderingen dus, net zoals op de panelen bij de vorige fases van de restauratie. "We zijn heel zeker dat dit overschilderingen zijn en geen originele verflagen", stelt Froyen. De restaurateurs gebruiken heel wat wetenschappelijke en hoogtechnologische methoden om de schilderijen van de gebroeders Van Eyck te bestuderen.
Bovendien nemen zij zelf geen enkele beslissing. Net zoals tijdens de vorige fases van de restauratie leggen ze hun onderzoek voor aan een internationale expertencommissie én een adviescomité. Die geven allebei hun advies aan de opdrachtgever voor de restauratie, de Kerkfabriek en de Vlaamse overheid. En zij beslissen wat de restaurateurs mogen doen.
BEKIJK - Restaurateur Kathleen Froyen toont de recente vorderingen:
Over de mantels van de tronende figuren bestaat nu geen twijfel meer: die zijn overschilderd. Over heel wat andere elementen op de zeven panelen bestaat wel nog twijfel. Die vragen dus nog verder onderzoek vooraleer beslist kan worden of er nog overschilderingen moeten worden verwijderd.
Bijzondere uitdaging
En dan wacht de restaurateurs nog een grote uitdaging bij deze restauratie: de behandeling van de geperste brokaten. Op de schilderijen van de godheid, Maria en Johannes de Doper gebruikten de gebroeders Van Eyck een middeleeuwse techniek om rijkelijk versierde stoffen te imiteren.
Eerst werd op de houten panelen tinfolie aangebracht waarin mooie reliëfs werden gegraveerd. Die tinfolie werd verguld en beschilderd. De brokaten vragen nu een aparte behandeling. Daarvoor stuurt het KIK experte Ingrid Geelen naar het atelier. Haar wacht een heel uitdagende en tijdrovende opdracht.
BEKIJK - Restaurateur Ingrid Geelen toont hoe vernuftig Van Eyck te werk ging:
