Waarschuwingen over oorlog in Europa, paniekzaaierij of noodzakelijke bewustmaking? 

Een korte zoekopdracht naar "escalatie Oekraïne" levert inderdaad al snel resultaat op. Verschillende media berichten over de waarschuwingen binnen de internationale gemeenschap dat Europa zich beter moet voorbereiden op oorlog.

De Britse generaal Sir Patrick Sanders stelde al een stappenplan voor om de bevolking klaar te stomen voor "een aankomende oorlog", omdat het huidige aantal troepen niet zou volstaan.

De Duitse minister van Defensie Boris Pistorius waarschuwde dat Poetin de NAVO binnen vijf tot acht jaar zou kunnen aanvallen. Duitsland zou ook plannen opstellen om zich voor te bereiden op de vraag: wat te doen bij zo'n scenario?

En de voorzitter van het Militair Comité van de NAVO Rob Bauer gaf onlangs nog aan dat de samenleving zichzelf moet transformeren, om het hoofd te bieden aan een periode waarin "alles, op elk moment, kan gebeuren".

Ook op VRT NWS viel een artikel te lezen over een mogelijke escalatie van het conflict in Oekraïne. VRT-journalist en Rusland-expert Jan Balliauw zei toen dat Poetin zich steeds assertiever opstelt naar Europa. Onder meer de dreiging naar de Baltische staten was hem niet ontgaan. "Het uiteindelijke doel is om Europa uit te schakelen als machtsfactor. Zo ga je de kaarten van de wereldmacht herschudden. Amerika is voor de Verenigde Staten, Azië voor China en Europa voor de Russen", gaf Balliauw als uitleg.

Defensiespecialist en journalist Jens Franssen ervaart de vele waarschuwingen alvast niet als onnodig of overdreven. Volgens hem zijn er geen aanwijzingen dat Rusland uit is op een nieuwe oorlog, maar voorbereiding is in elk geval essentieel. "Het besef begint in Europa door te dringen dat we een militaire achterstand hebben opgelopen", legt Franssen uit. "Niet alleen legerofficieren, maar ook politici beginnen de urgentie van de situatie te beseffen."

Hij verwijst daarvoor naar de staat van het Belgische leger. Jarenlang heeft de regering sterk bespaard op die bevoegdheid. "Het budget is gestegen en we zijn nu bezig om defensie opnieuw op te bouwen, maar daar hebben we minstens 10 jaar voor nodig. Sommige takken van het leger zijn dan ook volledig verdwenen door de besparingen. We gaan het oude materiaal vervangen, maar ook dat kan lang duren. Als je bijvoorbeeld raketten wil bestellen, moet dat via een openbare aanbesteding en kan het vier tot vijf jaar duren. En dan heeft de opleiding om ze te gebruiken nog niet plaatsgevonden."

Volgens Franssen is dat waar de legerleiders voor willen waarschuwen. Het is belangrijk om een afweersysteem op te bouwen dat zo sterk is, dat een tegenstander het zelfs niet in zijn hoofd haalt om aan te vallen. Dat systeem heeft Europa momenteel niet, al wil het daar met de NAVO en de Verenigde Staten wel aan werken. 

Franssen benadrukt dat de NAVO, ondanks de militaire achterstand, slagkrachtig is en dat de militaire opbouw beter op gang komt, maar Ruslandkenner Jan Balliauw maakt zich in "Terzake" wel zorgen over de samenwerking met de Verenigde Staten. "De kans bestaat dat Donald Trump daar opnieuw president wordt en die heeft al aangekondigd dat hij geen troepen meer wil sturen naar Europa, dat volgens hem zijn defensiefacturen niet betaalt."

"Eigenlijk moeten alle lidstaten van de NAVO 2 procent van het bruto binnenlands product uitgeven aan defensie", verduidelijkt Franssen. "Maar weinig landen slagen daar in. België bengelt zelfs achteraan het peloton. De deadline om de kaap van 2 procent te halen, ligt op 2030. Heel wat lidstaten zullen dat halen, maar België niet. Het budget van 16 miljard euro dat daarvoor nodig is, bestaat gewoon niet."

Met de Verenigde Staten zou Europa - en zeker Oekraïne dat nog steeds in oorlog is met Rusland - een belangrijke bondgenoot kunnen verliezen. En ook binnen Europa merkt Balliauw dat de steun voor Oekraïne afneemt. En dat terwijl de Russen zich aan het herbewapenen zijn. "Rusland is overgeschakeld op een oorlogseconomie waarbij de verliezen heel snel worden aangevuld."

"Op dit moment is dat geen probleem, want het Russische landleger zit in Oekraïne en kan zich geen nieuwe avonturen permitteren. Maar als Oekraïne niet standhoudt, zou Poetin wel eens in de verleiding kunnen komen om de collectieve defensie van Europa te testen." Een grootschalige militaire aanval ziet Balliauw niet meteen gebeuren, maar een "kleine actie - bijvoorbeeld in Oost-Estland - om te zien hoe de NAVO reageert", sluit hij niet uit. 

Het is duidelijk dat heel wat mensen met enige vrees naar de recentste ontwikkelingen kijken. En angst voor oorlog, is ook niets nieuws. Denk aan de Koude Oorlog tussen de Verenigde Staten en de ondertussen verdwenen Sovjet-Unie. Die kwam nog geen veertig jaar geleden ten einde. Angst was alomtegenwoordig en een rechtstreeks conflict werd mede vermeden door het principe van MAD, oftewel Mutual Assured Destruction. Dat betekent dat de Amerikaanse en Russische leiders begrepen dat een nucleaire oorlog het einde van de wereld zou betekenen. De angst voor dat doemscenario hield de kernkoppen in de loodsen.

Bram Vervliet is psycholoog aan de KU Leuven en gespecialiseerd in angstgevoelens en -stoornissen. Zo schreef hij al het boek "Waarom we bang zijn". Hij vindt het alvast niet vreemd dat mensen met enige angst voor een oorlog rondlopen. "Het is dan ook niet prettig om die waarschuwingen te horen", vertelt hij.

"Ik denk dat de legerleiders zich vooral tot beleidsmakers richten met hun woorden. Het is ook niet raar dat ze die oproep doen. Het is dan ook hun job om bewustzijn te creëren. Als gewone burger kan je in dit verhaal alleszins weinig doen dat een verschil zal maken."

Vervliet benadrukt wel dat de verhalen en berichten nog steeds weerslag kunnen hebben op de burgerbevolking. "De burger heeft geen controle over de situatie, kan moeilijk het risiconiveau inschatten en kan ook geen actie ondernemen. Dan is er nog de vraag of beleidsmakers gaan investeren om ons te beschermen, mocht er oorlog uitbreken. Onvoorspelbaarheid en oncontroleerbaarheid zijn twee basis-ingrediënten voor angst. Ze vormen samen een negatieve voedingsbodem en die vind je hier allebei terug."

Volgens Vervliet is het dan ook belangrijk om niet op te gaan in een spiraal van piekeren en angstgedachten. "Nadenken over de toekomst is zeker niet slecht. Er zijn bepaalde situaties waarop je je kan voorbereiden, zoals een examen. Maar bij dit soort gevallen heeft het weinig zin. Als iets meer last brengt dan het oplevert, zal het je leven alleen maar bemoeilijken."