Mayonaise bij de frietjes vanavond? Zo ongezond is de saus écht (en zo herken je de minst vettige varianten)

“Zelfgemaakte mayonaise bevat geen verdachte ingrediënten”, steekt diëtist Pieter Brughmans van wal. “Maïs-, koolzaad- en arachideolie bevatten allemaal gezonde vetten, antioxidanten en vitamine E. Maar ze zijn natuurlijk wel vet en dus calorierijk. Dat is voor sommige mensen een nadeel. Zeker als je kijkt naar de hoeveelheden waarin mayonaise vaak wordt gegeten. Op een broodje smos zitten soms wel drie eetlepels, wat al gauw oploopt tot zo’n 400 calorieën enkel in sausvorm. Mayonaise is op zich niet ongezond, maar je hebt er niet veel van nodig om te genieten van de gezondheidseffecten van de olie. Tenzij je moet bijkomen of intensief sport, eet je er dus best niet te veel van.”

Een kleine kanttekening: die genuanceerde boodschap geldt vooral voor zélfgemaakte mayonaise, maar de meeste mensen gaan niet zelf aan de slag met eidooiers en olie. Geldt Brughmans’ conclusie ook voor mayonaise uit de winkel? “Misschien is de mayonaise uit je lokale frituur wél zelfgemaakt, maar voor de potten uit de supermarkt zijn er wel een aantal zaken waarop je kan letten op het etiket.”

Eerst en vooral: de gebruikte olie. “Raapzaad- of koolzaadolie bevat het meeste omega 3: een gezond vetzuur”, vertelt Brughmans. “Sommige mayonaises vermelden de aanwezigheid van olijfolie, maar dat zegt niet veel. De olijfolie die jij kent als gezond, is meestal extra vierge olijfolie, ofwel olie van de eerste persing. Olijven worden daarentegen nog een tweede of derde keer geperst, en er bestaat ook geraffineerde olijfolie. De olie die daaruit voortkomt, is goedkoper, de smaak is neutraler en de olie minder kwalitatief. Ik heb zo’n vermoeden welke soort olijfolie in die mayonaises zal zitten, en dan kan je jezelf wél vragen stellen bij de gezondheidsvoordelen ervan.”

En dan komen er in de winkelmayonaises nog enkele andere opvallende ingrediënten voor die niet in het standaardrecept zitten. Sommige bevatten bijvoorbeeld toegevoegde suiker. “Hoe noordelijker je gaat in Europa, hoe meer suiker er in de mayonaise zit”, weet Brughmans. “In Frankrijk is mayonaise helemaal niet zoet, in Nederland wel. Wij zitten ergens tussenin. In absolute hoeveelheden valt de suiker in ‘onze’ mayonaise gelukkig meestal wel mee.”

Ook kleurstoffen, smaakstoffen, aroma’s, emulgatoren, zetmeel, stabilisatoren, antioxidanten en conserveermiddelen verraden dat de mayonaise uit de winkel op een andere manier wordt gemaakt dan thuis. Elk additief wordt toegevoegd om zijn eigen reden. Sommige zodat je die pot maanden kan bewaren, andere om met wat extra kleur te benadrukken dat er eigelen gebruikt werden. “De consument kan dit vaak wel waarderen”, aldus Brughmans.

Andere additieven verraden wat de producent handig vindt. Heel wat etiketten van supermarktmayonaises vermelden een extra verrassend ingrediënt: water. “De voedingsindustrie heeft kleine marges. Elk procentje telt mee”, verduidelijkt Brughmans. “Je kan je massa en dus ook je winst op een heel goedkope manier verhogen door water toe te voegen. Vervolgens zorgen wat extra emulgatoren en stabilisatoren ervoor dat de olie en het water niet schiften.”

Dat goedkope en caloriearme water is zelfs het hoofdingrediënt van de light mayonaise van een - niet nader genoemd - erg populair merk. “Ik zal mensen die absoluut een magerder alternatief voor gewone mayonaise uit de winkel willen niet tegenhouden om dit te kopen, maar ze moeten wel weten dat ze veel betalen voor water.”

Voor wie dat liever niet doet, geeft Brughmans twee opties om snel zelf een lichtere saus te maken. Zo kan je gewone mayonaise mengen met dezelfde hoeveelheid plattekaas of yoghurt. (Extra fris met allerlei verse kruiden onder gemengd!) Een andere optie is om snel een sausje te maken van vier eetlepels Griekse yoghurt, een eetlepel olijfolie en een theelepel mosterd: lekker en klaar binnen de minuut.

Diëtiste test 10 soorten mayonaise en verrast met twee keer een 10/10: “Even gezond, maar de ene is wel de helft goedkoper” (+)

Is light altijd gezonder? Diëtiste vergelijkt 10 lightproducten met hun origineel. “Amper verschil, maar dubbel zo duur qua prijs” (+)

Welke ketchup is het gezondst? Diëtiste Sanne Mouha vergelijkt er 10: “Dit huismerk is even gezond als een bekende merknaam én 6 keer goedkoper” (+)