Wallonië spendeert per inwoner 70 procent meer aan openbaar vervoer dan Vlaanderen
Het Waals Gewest besteedt de komende vijf jaar een kleine 1,25 miljard euro per jaar aan openbaar vervoer. Dat blijkt uit de beheersovereenkomst die Waals minister voor Mobiliteit Philippe Henry (Ecolo) heeft afgesloten met Transports en Commun (TEC), de Waalse tegenhanger van De Lijn. Ter vergelijking: dit jaar krijgt De Lijn van de Vlaamse regering ruim 1,4 miljard euro. Afgezet tegenover het aantal inwoners heeft Wallonië 353 euro per inwoner voor openbaar vervoer, Vlaanderen 207 euro: 70,53 procent meer.
Tegen 2030 moet het aandeel van bus en tram in het aantal verplaatsingen in Wallonië worden opgekrikt van 4 procent nu naar 10 procent in 2030. "Dit wordt de komende jaren erg belangrijk", zegt Waals minister Henry. Hij wil naar eigen zeggen iets doen aan de filedruk op de Waalse wegen en de ecologische voetafdruk van Wallonië verkleinen. Daarom moet het aantal verplaatsingen met een privévoertuig naar beneden.
Uit het Onderzoek Verplaatsingsgedrag van de Vlaamse overheid blijkt dat het openbaar vervoer in de periode 2021-2022 goed was voor 4 procent van het aantal verplaatsingen in Vlaanderen (in 2019 was dat nog 7 procent). "Vlaanderen heeft de ambitie om het aandeel duurzame verplaatsingen te laten toenemen tot minstens 40 procent", horen we bij het kabinet van Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open VLD). Die 40 procent slaat op verplaatsingen te voet, met de fiets of de speedpedelec en met allerlei vormen van collectief vervoer (ook taxi's).
Een specifieke doelstelling voor openbaar vervoer is niet opgenomen in het beheerscontract met De Lijn. "Die vaagheid is echt wel een pijnpunt", zegt mobiliteitsexpert Dirk Lauwers (Universiteit Gent)
Nieuwe projecten
Wallonië besteedt duidelijk meer aandacht aan openbaar vervoer. Denk maar aan de nieuwe tramlijn in Luik, die op 31 januari volgend jaar in gebruik wordt genomen. Sinds eind 2020 heb je ook 31 zogenoemde expresslijnen tussen de grote en kleine steden. Die bussen rijden vooral op de hoofdwegen, hebben minder haltes en zijn snel genoeg om de concurrentie aan te gaan met het autoverkeer.
In Charleroi wordt de zogenoemde Métro Léger nieuw leven ingeblazen. Het bestaande netwerk van wat lang als één van de grands travaux inutiles werd beschouwd, wordt gerenoveerd en uitgebreid.
Ik heb de indruk dat de dynamiek voor een goed openbaar vervoer in Wallonië groter is
Toch wel een aantal grote projecten bij de TEC. En dat terwijl De Lijn in Vlaanderen vooral het nieuws haalt met het afschaffen van bushaltes, verouderde bussen die geregeld met pech uitvallen, slecht onderhouden tramsporen die nog amper berijdbaar zijn en verloederde premetrostations.
Zeker: bij De Lijn wordt ook geïnvesteerd, maar in Vlaanderen lijkt de investeringsachterstand veel groter. "Ik heb de indruk dat de dynamiek voor een goed openbaar vervoer in Wallonië groter is dan in Vlaanderen", zegt Peter Meukens van TreinTramBus. "Het Waals Gewest heeft in elk geval meer geld veil voor het openbaar vervoer."
Vervoer op maat, maar met mate
Ook Wallonië denkt aan flexvervoer, zeg maar openbaar vervoer op aanvraag. Maar in tegenstelling tot De Lijn wil de Waalse vervoersmaatschappij dat vervoer op maat geleidelijk en zone per zone uitrollen. Die reorganisatie zal zo'n 10 jaar duren, zegt de TEC. De Waalse vervoersmaatschappij is duidelijk niet geneigd om het voorbeeld van De Lijn te volgen, die op vraag van de Vlaamse regering het flexvervoer nu al volop aan het uitrollen is. "Daarbij zijn echt wel een aantal weeffouten aan het licht gekomen", vertelt mobiliteitsexpert Dirk Lauwers. "Denk maar aan scholen of begraafplaatsen die niet meer worden bediend."
Zo is het vervoer op maat in Wallonië nu al uitgerold in de zone Gembloux, ten noorden van Namen. Daarvoor heeft de TEC een app ontwikkeld, zoals je bij ons de Hoppin-app hebt. De Lijn voorziet dit jaar 66,3 miljoen euro voor flexvervoer, bij de TEC zitten de kosten voor vervoer op maat in de algemene werkingskosten.
Vergelijken is moeilijk
Hoe dan ook kan je De Lijn en de TEC niet zomaar met elkaar vergelijken. Wallonië is veel minder dicht bevolkt dan Vlaanderen, er is veel minder lintbebouwing en er zijn ook minder grote en middelgrote steden. In het gebied ten zuiden van Samber en Maas bijvoorbeeld vind je geen grote steden.
Het netwerk van De Lijn is veel fijnmaziger
Begin vorig jaar telde Wallonië 3,68 miljoen inwoners, Vlaanderen 6,77 miljoen. Toch wel een verschil van meer dan 3 miljoen zielen. Dat heeft gevolgen voor de manier waarop je openbaar vervoer organiseert. "Het netwerk van De Lijn is veel fijnmaziger", zegt Stéphane Thiery, directeur marketing en woordvoerder van de TEC.
"Openbaar vervoer in dunbevolkte gebieden kost meer", weet Peter Meukens (TTB). "Dat is ook een deel van de verklaring voor het relatief grotere bedrag dat Wallonië aan openbaar vervoer besteedt."
Hieronder vind je enkele cijfers van de TEC en De Lijn die we naast elkaar zetten. Een vergelijking met de Maatschappij voor Intercommunaal Vervoer Brussel (MIVB) maken we doelbewust niet: de MIVB opereert alleen in een stedelijke en dichtbevolkte omgeving, terwijl de TEC en De Lijn actief zijn in zowel dichtbevolkte steden als in landelijke gebieden.
Als we de som van de werkings- en investeringsmiddelen afzetten tegenover het aantal inwoners, dan kan de TEC beschikken over 353 euro per inwoner, De Lijn over 207 euro per inwoner. Wallonië heeft dus per inwoner 70,53 procent méér veil voor openbaar vervoer.
Als we de werkings- en investeringsmiddelen in verband brengen met het aantal vervoerde reizigers, zien we dat de TEC kan beschikken over 10,40 euro per vervoerde reiziger, De Lijn over 5,71 euro per vervoerde reiziger. "Dit is ook relevant, want dat cijfer heeft alles te maken met de kwaliteit van de service en hoe de gebruiker dat ervaart", duidt mobiliteitsexpert Dirk Lauwers. En dat die kwaliteit bij De Lijn beter kan, geeft zelfs CEO Ann Schoubs van De Lijn toe.